---

---

 

Тот, кто сумел бы вырастить два

колоса там, где рос один, две

былинки травы, где росла одна,

заслужил бы благодарность всего

человечества!

Дж. Свифт

 

Я живу в агрогородке, где выращивают хлеб, и восхищаюсь людьми, которые трудятся с утра до вечера на полях, не жалея своих сил и времени, тем самым принося огромную пользу своей Родине.

Круглый год работают труженики села, чтобы получить хороший урожай пшеницы, ржи, картофеля. Изобилие хлеба - заветная мечта миллионов людей. Мы порой забываем об истинной цене хлеба, о том, что сравнительно недорогие булки, буханки вобрали в себя великий труд не одного человека, труд многих людей. Тысячи людей трудятся, чтобы зерно вырастить, собрать, обмолотить, смолоть и, наконец, выпечь хлеб.

Меня заинтересовала данная тема, хотелось больше узнать о людях, внесших свой бесценный вклад в развитие села, района, и я, долго не задумываясь, решила написать о фермере Шклянике Иване Ивановиче. Ведь для меня он самый знатный гражданин нашего агрогородка Начевский.

Тема творческой работы актуальна. В то время как человечество достигло больших открытий во многих отраслях хозяйства, люди стали забывать о важности самого нужного и тяжёлого труда - каждодневного труда крестьянина-хозяйственника. Поэтому о жизненном и трудовом пути успешного фермера должны больше знать не только мои односельчане, но как можно больше людей, чтобы интерес к земле, сельскому хозяйству не угасал, а укреплялся.

Целью работы являлось изучение жизненных ценностей, благодаря которым прививается любовь к земле, к своему Отечеству, умение не бояться трудностей, преодолевая любые преграды, сохраняя оптимизм и передавая энергию из поколения в поколение.

Для достижения цели были поставлены задачи: воспитывать гордость за свой народ, за своих земляков, прививать бережное отношение к хлебу; привлечь внимание к значению труда фермеров для развития сельского хозяйства, экономики района и благополучия страны.

 ПРОФЕССИЯ – ХЛЕБОРОБ

 Роль хлеба в жизни людей была настолько велика, что в неурожайные годы в стране начинался голод, несмотря на достаток животной пищи. Наши леса отличались изобилием зверей и птиц, а реки - рыбы и водоплавающих. Однако, как свидетельствуют многие источники, мясо для людей не заменяло хлеб. В повседневной жизни так трудно разделить хлеб и человека,который его производит. Хлеб - основа жизни, поэтому и люди, дающие жизнь ему, - люди особые. Разве можно найти профессию более нужную, почетную, чем профессия хлебороба. Не зря ведь говорят, что на свете существует десятки тысяч профессий, но все они, вместе взятые, ничего не стоят без профессии хлебороба!

Издавна богатела крестьянским трудом наша страна. Было время, когда мужик своим зерном кормил Европу, хотя сам не ел досыта. И только мы своими руками и особенно знаниями можем сделать так, чтобы хлеба было вдоволь.

Человечество с давних времен научилось выращивать хлеб. Хлеб, без которого не обходится ни один стол в каждом доме. Хлеб, который всему голова. Но прежде, чем хлеб окажется на столе человека, прольется немало пота, будет потрачено много сил. Ведь на полях разворачивается настоящее сражение - битва за урожай. И как в любом сражении здесь есть свои герои. И пусть их «противником» являются зерновые, это нисколько не умаляет их подвига.

Хлебороб - очень важная и нужная профессия. Труд хлебороба описывался во многих произведениях художественной литературы, им посвящены стихи и песни, в которых народ выражает благодарность их труду.

Говорят, та земля хороша, которая хлеб родит. Я верю, что настоящие хозяева земли, будь то фермеры или сельскохозяйственные кооперативы, прославляют наше земледелие и нашу страну. Мне кажется, что почетно, престижно и выгодно посвятить себя этому делу.

 СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ ФЕРМЕРСТВА В БЕЛАРУСИ

За всю историю фермерского движения (с 1991 года) в Беларуси было создано около 6 тысяч крестьянских (фермерских) хозяйств. Не все выдержали непростые условия и конкуренцию. Сыграло роль и негативное отношение к ним со стороны сельского населения, а иногда и местных властей. Сегодня функционирует более 2 тысяч хозяйств, которые используют около 110 тысяч гектаров сельскохозяйственных земель.

Велика роль фермерских хозяйств в овощеводстве и картофелеводстве. Серьёзное развитие стали получать животноводство и пчеловодство. Кроме того, белорусские фермеры берутся за такое важное дело, как агротуризм.

В последние годы в Республике Беларусь проведены значительные работы по государственной поддержке фермерства. Разработаны нормативные документы об отводе земель, о выделении минеральных удобрений и семян на тех же условиях, что и сельхозпредприятиям, об участии в государственной программе, о приобретении техники в лизинг, Государственная программа возрождения и развития села. Развитию и поддержке фермерства способствуют Закон Республики Беларусь от 18 февраля 1991 года №611-XII «О крестьянском (фермерском) хозяйстве», а также Указ Президента Республики Беларусь от 3 марта 1998 года № 95 «Омерах по развитию крестьянских (фермерских) хозяйств и усилению их государственной поддержки».

  ИВАН ИВАНОВИЧ ШКЛЯНИК —

ФЕРМЕР АГРОГОРОДКА “НАЧЕВСКИЙ”

 О труде хлебороба

Все колосья поют,

Значит, это - особый,

 Замечательный труд.

 

Иван Иванович Шкляник (приложение 1) родился 21 декабря 1960 года в деревне Нача в простой крестьянской семье. Отец до пенсии работал шофёром, а мать полеводом. Любовь к земле Иван Иванович впитал с молоком матери. Невзирая на то, что он был единственным ребёнком в семье, ему приходилось работать наравне со взрослыми.

Во время летних школьных каникул вместе с друзьями помогал родному хозяйству. После окончания школы поступил в Ляховичский сельскохозяйственный техникум на отделение "Агрономия". Но освоить любимую профессию сразу не пришлось: призвали на службу в армию. Служил в Одесском военном округе с 1979 по 1981 годы.

После службы Ивану Ивановичу предлагали остаться в армии, но ему не хотелось оставлять родителей одних, да и у самого сердце прикипело к родной земле.

Как говорят в народе: "Где родился, там и пригодился". После возвращения из армии он стал работать бригадиром в деревне Счастновичи. Нужно было рано вставать да поздно ложиться спать. Но Иван Иванович справлялся. Хоть и молодой был, но нашёл подход к людям, сумел заинтересовать работой и зарплатой. Во время уборочной ходил по домам и просил о помощи, как будто это нужно было лично ему. И люди с большим желанием помогали родному хозяйству. Одновременно работал и заочно учился в Гродненском сельскохозяйственном институте.

Но не может быть в жизни всё гладко. Несмотря на то, что Иван Иванович отработал в родном хозяйстве 7 лет, ему пришлось уволиться, как говорят, "нашла коса на камень". В душе были и возмущение, и обида, и отчаяние, а потом - размышление.

Решение начать своё дело пришло нежданно: как раз в это время были приняты государственные документы по поддержке фермерских хозяйств. Ухватился за эту идею, которая рисовала в его представлении большие перспективы: сам себе "режиссёр".

На семейном совете Ивана поддержали родители, пообещали поддержку родственники, и заявление на выделение земли и на создание фермерского хозяйства было подано в Начевский сельский исполнительный комитет.

Первопроходцам в любом деле не просто. Если бы не настойчивость Ивана Шкляника, наверное, не получилось бы из него настоящего фермера. Земельный участок в 6 гектаров, который ему выделили, представлял собой неудобь, с трёх сторон окружённую лесом, а с четвёртой - подступало болото. Из-за того, что эти места были тяжело доступными, урочище и назвали люди - Доманское.

Для того чтобы обработать эту землю нужна техника. В первый год выписал трактор в местном хозяйстве с прицепным инвентарём, затем 2 гектара отдал под сенокос, ещё на двух посадил овощи, а на остальных - зерновые. Очень помогло постановление, которое позволяло начинающим фермерам на льготных условиях взять кредит на покупку трактора. Для Ивана Ивановича это была радостная новость. И, наконец, новенький "Беларус" стал его собственностью. А спустя несколько лет фермер почувствовал, что становится на ноги и мог бы расширить свои земельные владения. Ему выделили 7 гектаров. Но какая это была земля, одно болото, что примыкало к урочищу. Правда, благодаря государственной поддержке фермеров, были выделены средства на его осушение. И, наконец-то, прибавилось ещё 10 гектаров земли.

Земляки наблюдали за работой Ивана Ивановича и удивлялись: молодой человек не бросал руля трактора, готов был работать и день, и ночь. В скором времени начал предлагать работу односельчанам, особенно в горячие дни посевной или уборочной кампании. Выращенную продукцию поставлял в Минск, на плодоовощные базы, а на вырученные деньги покупал технику.

Сегодня Иван Иванович, вспоминая те годы, сам удивляется, откуда черпал силы.

- Сперва хотелось доказать и себе, и многим людям, которые наблюдали со стороны и радовались, когда были неудачи, что я смогу выстоять и добьюсь успеха. Упрямый был...- шутит фермер и продолжает: Вообще, я считаю, что фермерство - это выгодное дело и для государства, и для людей, и оно имеет перспективу. Фермерское движение набирает обороты, и это радует: дополнительное количество продукции, занятость людей и аргумент в пользу того, что деревня наша будет жить и молодеть...

На сегодняшний день земельные владения Шкляника И.И. составляют 190 гектаров. Здесь он выращивает пшеницу яровую, сахарную свёклу, картофель, редьку масличную. Машинно-тракторный парк постоянно обновляется. Уже не один трактор, а 8 единиц, есть 2 погрузчика, 6 грузовиков и разные прицепные устройства.

На первый взгляд, всё складывается отлично, однако, это совсем не значит, что у фермера нет проблем. "Но, к сожалению,- как сказал Иван Иванович, - купить технику за собственные деньги не получается, и поэтому приходится обновлять автопарк в лизинг". Все проблемы Иван Иванович старается решить своевременно и разумно. Всё у него под контролем, точно организованно, рассчитано по часам. У него в штате состоит 10 человек, а всезон уборки к нему приезжают не только односельчане, но и люди из других деревень, даже из города Ляховичи. Всех обеспечивает работой и достойной зарплатой. Он не считает, что его обязанность только руководить ходом дел: когда нужно - садится за руль трактора, автомобиля, грузит продукцию - на равных с работниками.

Очень помогает в его работе профессия агронома. Он досконально владеет агротехническими приёмами, следит за современными технологиями и использует их в своей работе.

В 2010 году Иван Иванович Шкляник был участником республиканского фестиваля "Дожинки-2010” в городе Лида. В номинации "Землепользование высокой культуры земледелия" фермерское хозяйство Ивана Шкляника было признано победителем республиканского соревнования. 20 миллионов, которые он получил в качестве подарка, вложил в приобретение новой техники.

Такой человек всегда на виду. Его знает весь район. Неоднократно Иван Иванович становился героем публикаций в районной газете «Ляховичский вестник».

Я спросила у фермера, не жалеет ли он, что выбрал себе такую судьбу.

-    Считаю, что в жизни я состоялся как специалист, хлебороб и человек, который очень любит свою землю, - и шутливо добавил: - Благодарен за это тому директору, который уволил меня с работы...

 Я считаю, что нам, учащимся школы, есть с кого брать пример. Многие с большим удовольствием принимают участие в переборке картофеля в фермерском хозяйстве «Доманское» и выпоняют эту работу добросовестно (приложение 2). Ведь без хорошего труда нет плода. А Иван Иванович платит щедро. И мы понимаем, какой дорогой ценой достаётся хлеб.

Многие наши выпускники после окончания школы поступают в Ляховичский государственный аграрный колледж, Белорусский государственный аграрный технический университет, чтобы в будущем связать свою жизнь с землёй. Знают, что будет сложно, но это их не останавливает, потому что любовь к своей земле, своей родине им прививают их родители, учителя и, конечно же, такие люди-оптимисты как Иван Иванович Шкляник.

У каждого человека есть Родина - место, где он родился, где сделал первый шаг во взрослую жизнь, и где все кажется особенным и прекрасным, и родным; где ты, не задумываясь, любуешься ее золотыми полями, зелеными лесами, блеском речной глади, светом солнца, свежестью лугов и полей, прозрачным и чистым воздухом. Характерной чертой моих односельчан является трудолюбие. Я очень горжусь своей деревней, потому, что она взрастила прекрасных людей - тружеников, людей - героев.

Для меня, как и для каждого жителя нашего агрогородка, дороже и родней Начи нет. На нашей величественной земле живут замечательные люди, те, кто, не боясь трудностей, остались на земле отцов и дедов и продолжают их дело.

 СПИСОК ИСПОЛЬЗУЕМОЙ ЛИТЕРАТУРЫ

1. Архивы Начевского  сельского исполнительного комитета.

2. Материалы периодической печати газет “Ляхаіцкі веснік”, “Звязда”.

  

---

УВОДЗІНЫ

У Сусвеце плыве вялікая планета Зямля. На ёй жывуць шмат народаў. Усе яны – людзі, зямляне. Але кожны зямлянін мае яшчэ свой асабісты край – куточак, які называе “малой радзімай”.

Малая радзіма – гэта  тое невялікае месца на Зямлі, да якога мы прывязаны каранямі… Тут мы нарадзіліся і жывём.

Мая малая радзіма – гэта вёска Нача.

Мала хто з людзей, якіяжывуцьунаш час, ведаегісторыюсвайгороднага краю. Часта мы абмяжоўваемсятолькітыміведамі, якія неабходны нам для вучобыабоработы. Але я лічу, шточалавек не павінензабывацьпрагісторыю і культуру нашыхпродкаў. А іхжыццёвы шлях можабыць прыкладам для многіх з нас.

Чалавек  можа  лічыць  сябе  сапраўдным грамадзянінам  сваёй  краіны  тады, калі  ён любіць сваю Радзіму, вывучае яе гісторыю, культуру,  традыцыі народа, знаёміцца  з  асобамі  выдатных  землякоў, бо  без  ведання  мінулага  нельга  зазірнуць  у  будучыню.

Калі чалавек цікавіцца мінулым сваёй малой радзімы, то ён ўзбагачаецца духоўна і маральна.Мне, як жыхару вёскі Нача, як і ўсім, я думаю, маім землякам, вельмі цікава даведацца аб малавядомых старонках з гісторыі нашага краю. Вось і я звярнуў ўвагу, на тое, што на ўскраіне маёй вёскі захаваўся архітэктурны помнік ХІХ стагоддзя -  маёнтак Чарноцкіх.

З мэтай выяўлення ведаў і неабходнасці іх вывучэння  аб гісторыі маёнтка Чарноцкіх  было праведзена сацыялагічнае апытванне вучняў . У апытванні прыняў удзел 71 вучань 5-11 класаўДзяржаўнай установы адукацыі “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна.

Дыяграмма 1 

Дыяграмма 2

Дыяграмма 3

Аналіз вынікаў сацыялагічнага апытвання паказаў, што гісторыя сядзібы сваёй мясцовасці  многім не знаёма.

1. Так 60% апытаных не задумваліся аб гісторыі маёнтка Чарноцкіх сваёй мясцовасці(, дыяграма 1).

2. Здагадку  аб тым, хто такія Чарноцкія выказала 85% апытаных (з іх 98% вучняў сказалі, што Чарноцкія – гэта шляхецкі род,  2% вучняў – неведаюць ( дыяграма 2).

3. 95% апытаным цікава даведацца пра гісторыю маёнтка  і роду Чарноцкіх ( дыяграма 3).

Такім чынам, сацыялагічнае апытванне пацвердзіла мой намераб неабходнасці вывучэння архітэктурнага аб’екту свайго краю – сядзібы Чарноцкіх.

Аб'ектдаследчай работы:  маёнтакканцаXIX стагоддзя, якіналежаўроду Чарноцкіх.

Прадмет: вывучэнне гісторыі ўзнікнення і развіцця маёнтка Чарноцкіх.

Мэта маёйработы: дасдедаваць  гісторыюмаёнтка Чарноцкіх  ў вёсцы Нача, Ляхавіцкага раёна, Брэсцкай вобласці.

Гіпотэза: калі вывучыць архітэктурны аб’ект свайго краю, то гэта дазволіць актывізаваць цікавасць вучняў да родных мясцін, глыбей спазнаць гісторыю нашых продкаў.

Зыходзячы з мэты, я вызначыў для сябе наступныя задачы:

- вывучыць і прааналізаваць розныя крыніцы інфармацыі (архіўныя дакументы, літаратурныя крыніцы, артыкулы, фатаграфіі, Інтэрнэт-рэсурсы), якія распавядаюць пра гісторыю сядзібы Чарноцкіх;

- правесці сацыялагічнае апытванневучняў 5-11 класаў Дзяржаўнай установы адукацыі “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна;

- правесці сустрэчы са старажыламі нашайвёскі;

- вызначыць прыкладны план і схему размяшчэння сядзібы;

- даследаваць месца сядзібы і ацаніць яе сучасны стан;

- данесці атрыманую інфармацыю да вучняў нашай школы, жыхароў вёскі Нача і,ўвогуле,ўсяго Ляхавіцкага раёна.

Гісторыя маёнтка Чарноцкіх мала вывучана. Па звестках архіўных матэрыялаў Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі [11] і краязнаўчых матэрыялаў Дзяржаўнай установы адукацыі “Начаўская сярэдняя школа”  Ляхавіцкага раёна [6]магчыма прасачыць асноўныя этапы развіцця гісторыі маёнтка.

Літаратуры па даследаваемай тэме няшмат. Інфармацыю можна знайсці ў наступных выданнях: Несцярчук Л. М. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х-ХХ стагоддзяў [8,с.225-226], Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь [3,с.73-74], Архітэктура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік [15,с.365], Свод памятников истории и культуры Белоруссии. Брестская область [12,с.228-229], а таксама ў кнізе “Памяць” (Ляхавіцкі раён) [9,с.225-226].

Найбольш  каштоўныя звесткі па гісторыі маёнтка Чарноцкіх прадстаўлены ў працы Федарука А.Т. Старинные усадьбы Берестейщины. Нача Брындзовская [14,с.316-318].

Працуючы над тэмай, я выкарыстоўваў і матэрыялы перыядычнага друку:матэрыялы  раённай газеты “Ляхавіцкі веснік”, “Intex-press” [1,4,7,10,].

Карыснымі былі і матэрыялы Інтэрнэт-рэсурсаў [16,17,18,19,20,21].

Актуальнасць маёй даследчай работы заключаецца ў тым, што ў жыцці нашага грамадства адчуваецца павышаная ўвага да гісторыі краю, асабліва зараз, бо 2018 год у Беларусі абвешчаны Годам малой радзімы.Гісторыя краіны - гэта сума гісторый розных рэгіёнаў. Кожны чалавек,які паважае сябе, павінен ведаць гісторыю сваёй малой радзімы, яе культурную спадчыну.

Метады даследавання: вывучэнне і аналіз архіўных дакументаў, інтэрв'ю, даследаванне месца  сядзібы, абагульненне.

Этапы работы:

Інфармацыйна-пазнавальны.

Падбор і вывучэнне літаратуры па гісторыі сядзібаў Берасцейшчыны. Складанне спісу літаратуры па тэме работы.

Даследчы.

Сацыялагічнае апытванне вучняў 5-11 класаў, з мэтай выяўлення адносінаў да даследчай праблемы. Збор інфармацыі выкарыстоўваючы Інтэрнэт-рэсурсы, літаратурныя крыніцы, артыкулы раённай газеты “Ляхавіцкі веснік”, “Intex-press”, матэрыялы Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі,  краязнаўчы матэрыял Дзяржаўнай установы адукацыі “Начаўская сярэдняя школа”  Ляхавіцкага раёна.

Аналітычны.

Аналіз вынікаў, атрыманых у ходзе апытвання, і іх абмеркаванне. Абагульненне і сістэматызацыя сабранага матэрыялу. Фармуліроўка высноў.

Практычны.

Значнасць заключаецца ў тым, што дадзеная работа змяшчае факты, прыклады, сведчанні тых далёкіх падзей, абагульнення і высновы для разумення каштоўнасцяў мінулага, як гістарычнай спадчыны.

Матэрыялы па даследчай тэме маюць навукова-пазнавальную і практычную значнасць. Іх можна выкарыстоўваць на ўроках гісторыі, факультатыўных занятках, у дзейнасці краязнаўчага гуртка, правядзенні краязнаўчых канферэнцый,на  класных гадзінах і пазакласных мерапрыемствах,а таксама пры арганізацыіі і правядзенні экскурсій па маёнтку Чарноцкіх.

 

ГЛАВА 1 З ГІСТОРЫІ НАЗВЫ ВЁСКІ НАЧА

На адлегласці 169 кіламетраў ад сталіцы нашай радзімы, у 231 кіламетры ад абласнога цэнтра і ў  16  кіламетрах ад раённага цэнтра размешчаны адзін з найпрыгажэйшых куточкаў Беларусі – вёска Нача – мясціна з багатай мнагавекавой гісторыяй.

Нача – гэта слова, якое абазначае “ўрадлiвая зямля” [5,с.127].

Жыхары вёскiтлумачацьназву так: нача – начало, пачатакмногiх невялiкiх рэчак. У нас не толькі вёска так называецца, але і рэчка таксама. Кажуць, што ад яе і паселішча назву сваю атрымала, бо так здаўна вялося: раз вёска ці горад знаходзіцца на беразе нейкай рэчкі, то і назву адпаведна атрымлівалі ад яе. Тым больш, рэчка з назвай Нача бярэ свой пачатак непадалёку ад нашай вёскі[6].

Але нельга забывацца і пра тое, што хоць і зрэдку такое здаралася, але і паселішча давала сваё імя рэчцы ці возеру.Вось і ў нас, магчыма, так атрымалася. Ад слова “нача” (пачатак) пайшла назва, а пазней, калі вёска з’явілася, то і рэчка так  называцца стала.“Начай” нашы далёкія продкі велічалі не толькі пачатак  ворыва ці сяўбы, але і жніва. Нават першы сноп і зараз дзе-нідзе на Палессі “нача” завуць, ці “нач”, і так сустракаецца[2, с.431].

Калі сюды, на нізінную мясцовасць, прыйшлі першыя людзі, то яны нават не ведалі, як тут збожжа сеяць, бо раней жылі на высокіх землях, там усё зразумела, а тут – балоты, кустоўе.А калі раскарчуеш ляда, то і невядома, што рабіць далей, бо надта ж нізка будучае поле залягала. Чуць дожджык  пройдзе – усё задарма прападзе.

Доўга людзі меркавалі, што ды да чаго, каб неяк усё ж  прынаравіцца да мясцовасці. З часам і практычны вопыт прыйшоў, ён і дапамог з гонарам выйсці з цяжкага становішча.

Раз выкарчавалі кустоўе ўсёй вёскай на даволі вялікім участку, і адзін са старэйшын прапанаваў здзейсніць даволі вялікую задуму – абкапаць будучае поле раўчукамі-канаўкамі з усіх бакоў, каб у іх лішняя вільгаць сцякала. На выпадак засухі, зноў жа, вада праз глебу з раўчукоў прасочвалася, і пасеянае не высахала, а буйна зелянела.

Спадабалася прапанова вяскоўцам. Дружна ўзяліся яны за працу, нягледзячы на тое, што не надта прывабны быўгэтызанятак: брудныя, па грудзі ў вадзе, але затое вясёлыя ўсе, задаволеныя, а можа, сапраўды, на гэты раз нешта станоўчае атрымаецца, бо да гэтага часу пакуль што нічога добрага не расло – то град выб’е ніву, то вада замочыць, то яшчэ якая трасца ўваб’ецца.

Нарэшце канавы вакол пракапалі, масткі праз іх паклалі і сталі чакаць, калі ж вада асядзе. Прайшло, можа, дні тры, а можа – з тыдзень. Пайшлі глядзець і ажно тварамі пасвятлелі: поле стаяла чыстае, сухое. Абышлі, глянулі яшчэ раз, і ўсе пагадзіліся – час надышоў сеяць. Сівавалосыя старыя згодна паківалі галовамі, пераціраючы ў руках тлустыя камякі зямлі. Адзін з паважаных вяскоўцаў нават своеасабліваю перасцярогу выказаў адносна будучай сяўбы:

– Баюся, людцы, што гэтая зямля не здолее прыгарнуць надзейна збожжа, напаіць яго вадзіцай, калі потым ў рост пойдзе. Ды каб не вымерзла, на зіму ж сеяць збіраемся...

Але з ім ніхто не пагадзіўся, хоць і выслухалі тое, што ён мовіў, уважліва.

– Не, не павінна замерзнуць у такой глебе. Яна ж, як пух, хоць сам кладзіся ды грэйся.    

А вады навокал вунь колькі. Таму няма чаго баяцца. Трэба сеяць, не цягнуць, каб час не ўпусціць, бо калі дажджы зацяжныя пачнуцца, а да той пары збожжа яшчэ расткі-карэньчыкі не пусціць, то ўжо пэўна ўсё павымывае...

На гэтым і пайшлі назад у вёску, каб да астатніх данесці сваё рашэнне.

З раніцы на вялікае поле завіталі сяляне-сейбіты. Дружным клінам, расцягнуўшыся раўнюткім шнурочкам, рушылі яны наперад, імкнучыся як мага лепей засеяць ніву, молячы пры гэтым, кожны пра сябе, шчодрага ўраджаю на наступны год. Ішлі і старыя, якія прыйшлі сюды з далёкіх земляў добра памяталі, як некалі сеялі там, ішлі і маладыя хлапцы, якія нарадзіліся і ўзмужнелі  ўжо ў гэтым краі, і зямля мясцовая стала для іх роднай. Усе яны аднолькава шырока ўзмахвалі рукамі, і зярняткі лёгкімі матылькамі апускаліся ў глебу.

Да полудня засеялі ўсё поле, і толькі тады, скончыўшы працу, сабраліся разам. Памаліліся і селі есці. Да гэтага  часу жанчыны і дзяўчаты на ўскрайку поля з’явіліся. Гамонка гучная ўзнялася, бо пад час сяўбы не надта  і пагаворыш: вельмі ж адказны гэта абавязак – сеяць. Пасядзелі вяскоўцы, адпачылі і пайшлі дамоў, па дарозе ўсе аглядваючыся, нібы нешта надзвычай неабходнае забыліся там, ззаду.

Час ляціць хутка, але калі яго прыспешваеш, то ён нібы замірае на месцы. Ледзьве дачакаліся вясны і бягом на поле глядзець, як  іхняя збажына рунее. Прыйшлі, а жыта густое, як шчотка ідзе. Супакоіліся сяляне, зразумелі, што ўраджай павінен быць нябачным і нечуваным да гэтага часу. Каб толькі надвор’е не падпсавала. Але вытрымалі дажджы, не ўдарыла спякота. Вырасла жыта ў рост чалавека, з калоссем цяжкім і налітым. Пайшлі жанчыны зажынаць ураджай, ды і мужчыны дома не ўсядзелі, за імі прыджгалі.

Усе апрануліся, нібы на самае вялікае свята: у белых вышываных кашулях, у гэткіх жа спадніцах, з сярпамі ў руках. Жнейкі, паводле старадаўняга звычаю,  выбралі сабе зажынальніцу, “лёгкую на руку” жанчыну, каб жніво ўсё прайшло спраўна ды спорна. Вясёлая жнейка гэта была. Перш чым каласы сярпом пачаць жаць,песню заспявала, ды такую даўнюю, што, можа, старэйшую за туманы. А  да яе дочкі падышлі, нявесткі, якімі яна багатая была.

Глянула жанчына на іх, на людзей, на поле, пакланілася нізка на чатыры бакі і да ніўкі звярнулася з урачыстымі словамі:

– Добры дзень, ніўка, ядронае жыта! Дазволь мне сярпом узяці ды жніво пачаць.

Ціха зашапацела жыта каласамі. З натоўпу пачулася адабральнае:

–  Дазваляе!

Спагнулася тады жнейка і пайша шчыраваць. Хвілін праз колькі з дзесятак жменяў і зжала. Замільгацела ў руках перавясла. І вось ён –першы сноп з новага поля – узняты радасна над галавою! Вяскоўцы загулі, падступаючы бліжэй: − Нач спавіла! Спавіла нач! Вось ён – нач! Першы сноп з ляда!

З таго часу і вёску сталі Нач зваць, а потым і рэчку – Начай [2, с.431].

ГЛАВА 2 СЯДЗІБНЫ ДОМ ЧАРНОЦКІХ

2.1.         Гісторыя сядзібы і роду  Чарноцкіх

 Я вас запрашаю зазірнуць у мінулае і пазнаеміцца з маенткам і родам Чарноцкіх [11] , якія насялялі маю вёску.

У гістарычнайлітаратурызвесткіправёску Нача сустракаюцца з 1566 года як уласнасць караля Жыгімонта II Аўгуста. У 1567 годзе Нача падараванакаралёмНавагрудскамушляхціцуА.Брындзу. 3 таго часу маёнтак пачаў называцца па прозвішчы гаспадара — Нача Брындзоўская. Паводлезвестак, атрыманых ад апошніх гаспадароў маёнтка, землі Начы належалі некалі Ордэнуезуітаў [14, с.316].

Пасля канфіскацыі Начы ў Ордэна езуітаў у 1794 годзе яна была перададзена князям Масальскім. Князі Масальскія, атрымаўшы Начу, не захацелі тут ні жыць, ні працаваць, ні гаспадарку весці і хуценька яе прадалі. А набыў Начу ў Масальскіх у 1798 годзе віцебскі ротмістр Францішак Ксаверы Чарноцкідля старэйшага сына Міхаіла [9, с.94]. І менавіта пры Чарноцкіх Нача Брындзоўская пачала свой росквіт.

У 1810 годзе сын Францішка Ксаверыя Міхаіл Чарноцкі закладае  ў Начы сядзібу і пачынае віць радавое гняздо Чарноцкіх. Сыны Міхаіла Чарноцкага перадавалі маёнтак у спадчыну да 1939 года.

Палац  Міхаіл Чарноцкі пачаў будаваць у 1810 годзе, і будаўніцтва ішло 5 гадоў. У 1815 годзе дом быў збудаваны . Там ужо святкавалі ўлазіны, і з 1815 года пачалі жыць у гэтым доме шляхціцы Чарноцкія.

А самае каштоўнае ў доме Чарноцкіх, гэта тое, што менавіта там 13 ліпеня 1866 годзе нарадзіўся і вырас наш знакаміты беларускі публіцыст і перакладчык Напалеон Чарноцкі .

Напалеон Чарноцкі нарадзіўся  ў сваім радавым маентку ў беларускай патрыятычнай сям’і [14, с.316]. Яго бацька, Казімір Чарноцкі, быў удзельнікам паўстання Кастуся Каліноўскага,таму шмат расказваў свайму сынупра паўстанне 1863-1864 гадоў. Таксама ён сябраваў са знакамітым этнографам і фалькларыстам Міхалам Федароўскім .Міхал Федароўскі неаднойчы прыязджаў ў Начу да Чарноцкіх у гэты палац, і Казімір Чарноцкі запрашаў з вёсак мужчын, жанчын, якія  спявалі  Федароўскаму і Чарноцкім беларускія народныя песні, і вось слухаў гэтыя песні і малы Напалеон Чарноцкі.

За ўдзел y студэнцкіх хваляваннях 1890 года Напалеона выключылі з Маскоўскага ўніверсітэта, дзе ён быў слухачом медыцынскага факультэта. Напалеон Чарноцкі прыязджае ў маёнтак бацькі, дзе жыве пад наглядам паліцыі. Нягледзячы на гэта, ён працягвае сваю дзейнасць удзелам y выданні на беларускай мове першага варыянта агітацыйнай брашуры «Дзядзька Антон» (1885), перакладае на польскую мову творы У. Караленкі, А. Чэхава, М. Крапіўніцкага. Піша працы: «Як будзе з зямлёю» (1907), «Да пытання аб беларускай народнай школе» (1908) і іншыя. Пісаў Напалеон таксама працы і на медыцынскія тэмы.У Начы Напалеон Чарноцкі пражыў да 1908 года, а пасля эміграваў у Канаду,дзе набывае вялікі надзел зямлі і працуе звычайным фермерам. Застаўшыся амаль без грошай вяртаецца на Радзіму і зноўку прызываецца лекарам у рускую армію. [14, с.317].
З 1919 па 1920 год прызначаны старшым рэферэнтам санітарнага аддзела Вільні ва ўрадзе Пілсудскага. Пасля Рыжскага падзелу (1921 год) займаецца лекаваннем і вывучэннем народнай медыцыны. У 1922 годзеў ступіў у Польскую сацыялістычную партыю. Працаваў ў лякарных установах Вільні, Валыні, Ліды. У 1928 годзе выдае артыкул "Батлейка з ваколіц Начы", дзе распавядае пра свае дзіцячыя гады і апісвае беларускую батлейку[21].  
З 1934 года Напалеон Чарноцкі сыходзіць з працы і пераязджае ў свой маёнтак Вялікая Лябёдка каля станцыі Скрыбаўцы (сучасны Шчучынскі раён). Апошнія гады жыцця ў маёнтку доктар вырошчваў зёлкі, даследаваў наваколле. Памёр Напалеон Чарноцкі 14 лютага 1937 года ва ўзросце 70 год,быў пахаваны на мясцовых каталіцкіх могілках [21]. 

Пасля смерці Казіміра Чарноцкага маёнтак пераходзіць да сына Міхала Чарноцкага . Першы раз Міхал ажаніўся ў 25 год на Вільгельміне Маеўскай, у шлюбе з якой на свет з'явіліся два сыны – Багдан і Вільгельм. Але Вельгельмінапраз год пасля нараджэння другога сына захварэла і памерла. У другім шлюбе (з Марыяй Чарноцкай) у сям'іМіхалаз'яўляеццаяшчэшасцёрадзяцей. 

Калі казаць пра лёс роду Чарноцкіх, то ў кожнага ён свой: 6 снежня 1918 года бальшавікамі былі закатаваны Міхал Чарноцкіі яго 18- гадовы сын.  З успамінаў Эдварда Вайніловіча, беларускага і польскага палітычнага і грамадскага дзеяча ХІХ ст.: «Еще в Несвиже до нас дошло грустное известие об убийстве в Наче достопочтенного нашего соседа МихалаЧарноцкого вместе с сыном, которые шли открыть амбары «комитетчикам» для сдачи провианта. Без всякого сопротивления пали жертвами от ударов топорами из-за спины. Чарноцкий был известен своим дружелюбным отношением к прислуге и местным крестьянам»[20]. Памяць пра іх увекавечана ў помніку.

Стэфан Чарноцкі, старэйшы сын Міхала і Марыі Чарноцкіх, быў арыштаваны ў 1939 годзе супрацоўнікамі НКВД і прыгавораны да 15 гадоў выпрабаваўчых прац. Па дарозе на адпрацоўкуёнпамірае. ПахаваныСтэфанваУзбекістане. Дачка Ідалія, па мужу Сайкоўская, загінула ў 1943 годзе ў канцэнтрацыйнымлагерыАсвенцым[20].

У 1925 годзе памірае жонка Міхаіла Чарноцкага, Марыя Чарноцкая, якая была пахавана побач з закатаванымі мужам і сынам.

А праз 100 гадоў у 1910 годзе ўнукі Міхаіла Чарноцкага вырашылі палац перабудаваць і запрасілі сюды ў Начу з Польшчы знакамітага, вельмі моднага на той час  польскага дойліда Кжыжаноўскага, і той зноў жа 5 гадоў займаўся перапланіроўкай усёй сядзібы. Ён у большасці перабудоўваў гаспадарчыя будынк, а сам палац з часоў Міхаіла Чарноцкага амаль не змяніўся[8, с.225].

Апошнім уладаром Начы быўмалодшы сын МіхалаЗігізмунд Чарноцкі. Ён быў аграномам і даглядаў за паркам, садам,  і парк, і сад  за польскім часам лічыліся ўзорнымі. Памёр ў 1953 годзе ў Варшаве [14, с.317].

 

2.2.         Успаміны мясцовых жыхароў аб уладальніках маёнтка

 

Успаміны жыхаркі в.Нача Жураўковай Ганны Сямёнаўны

(у дзявоцтве Зялёнка) 1927 года нараджэння.

Нача ўяўляла сабой панскую сядзібу, куды ўваходзілі: панскі двор, бровар, два невялічкія домікі, адзін з якіх знаходзіўся насупраць панскага дома, а другі – каля сажалкі (дзе цяпер знаходзіцца дом Махты Івана), канюшня і кароўнік. У доме ля сажалкі жыла сям’я Грушэўскіх.

На захад ад дома Грушэўскіх, дзе зараз паграбы, знаходзіўся гадавальнік. Вырошчвалі саджанцы яблынь і груш. У парку за панскім домам было шмат прыгожых кветак, тры вадаёмы, шмат прыгожых дрэў. Парабкі хадзіць ў парк не мелі права. На ўсход ад панскага дома (дзе зараз тэрыторыя старога дзіцячага садка) знаходзіўся калодзеж. Вакол панскай сядзібы было поле. Пана абслугоўвалі 14 сем’яў (сем’я Апановічаў, Дудука, Грушэўскіх, Завусцінскіх, Брэчкі, Зялёнка (дзве сям’і), Кабачэнкі, Курака, Падгурскіх, Славуты, Шнайдэра, Яварскіх, Якубовіча).Жылі панскія парабкі ў бровары і ў двух невялічкіх доміках. Сам бровар быў пабудаваны яшчэ за рускім царом, там калісьці пры Расіі быў спіртзавод.

У панскім доме з абодвух бакоў былі невялічкія балконы. Да дома вяла алея з дрэў, была ўязная брама, перад домам – невялікая круглая клумба (газон).

Пан – Зігізмунд Чарноцкі, пані – Марыя Чарноцкая, сваіх дзяцей у іх не было. Яны выхоўвалі пляменніка. На імяніны пані, якія былі 15 жніўня, запрашалі ўсіх парабкаў у салон і ўсе танчылі. На Новы год пан і пані абыходзілі ўсіх сваіх парабкаў і дзяліліся аплаткамі.   У бровары быў зал-святліца, дзе моладзь ладзіла гульні і танцы.

17 верасня 1939 года прыйшлі рускія. Дзень быў нядзеля.

Пан перад прыходам рускіх выехаў у Польшчу, пакінуўшы сваю маёмасць. І ў тым жа 1939 годзе на аснове панскай сядзібы быў арганізаваны саўгас імя Кірава. Панскі дом быў аддадзены пад кантору. Вялікі пакой адвялі пад клуб, бібліятэку. У панскіх пакоях жыў і першы дырэктар саўгаса Сушчэня, і парторг Кузняцоў [6].

 

2.3.         Асаблівасці архітэктуры сядзібы

 

Сядзіба ўключала сядзібны дом, парк з вадаёмамі, афіцыну, флігель, сад і вялікі гаспадарчы двор [14, с.317]. Парадная частка мела сіметрычна-восевую пабудову. На цэнтральнай выцянутай восі размяшчалася выязная алея, партэр з кругам, сядзібны дом, парк . Доўгая выязная алея, якая вяла ад галоўнай дарогі сядзібы, была тапалінай. Яна вяла праз сад да партэру. Партэр вялікі, адкрыты. З яго усходняга боку мелася афіцына з чатырохскатным дахам (не захавалася); з супрацьлеглага боку на ўдаленні размяшчаўся жылы флігель, вялікі цагляны двухпавярховы будынак, першапачаткова  які быў вінакурняй [14, с.317].

Бакавыя часткі сядзібы паднімаюцца да вышыні цэнтральнай часткі. Парадны ўваход выдзелены шасцікалонным дарычыскім порцікам з трохвугольным франтонам і круглым акном у цэнтры. Плоскасць франтона абшыта дошкамі. Каменныя тэрасы маюць бакавыя фасады, пад якімі умацаваныя ўваходы ў цокальны этаж. Дэкор сцен будынка сціплы. Прамавугольныя праёмы акон упрыгожваююць прамыя сандрыкі.

У сярэдзіне палац Чарноцкіх нічым такім мудрагелістым не вылучаўся. Будынак налічваў дзесяць кватэр . З вялікага прыхаднога пакоя ўваходзілі направа ў вялікі пакой, асветлены трыма вокнамі, які быў прызначаны для сталовай, налева заходзілі ў пакой для прыёму гасцей. Усе пакоі былі пафарбаваныя, падлогі з дошак, пакрытыя лакам. Толькі ў сталовай і кабінеце былі паркетныя падлогі з ясеня і дубу. У спальным пакоі было чатыры каміны: цагляныя і з кафлі. У 1890 году замянілі вялікую печ з зялёнай кафлі на камін цёмна-бронзавага колеру. Мелася вялікая колькасць мэблі ў стылі Людовіка XV, якая складалася з 2 сталоў, кушэткі, 6 крэсел і люстры  (дадатак 16, фота 18)[8, с.226].Уся мэбля была пазалочаная і ўпрыгожана разьбой. Мелася таксама шмат мэблі нявызначанага стылю, вырабленай мясцовымі майстрамі ў пачатку ХІХ стагоддзя [14, с.317]. Была цікавая бібліятэка, у якой былі найноўшыя творы. Побач з мастацкай літаратурай былі геаграфічны слоўнік, слоўнік польскай мовы, сельскагаспадарчая энцыклапедыя, літаратура па грамадазнаўству, гісторыі і філасофіі [8, с.226].  На сценах вісела некалькі партрэтаў роду Чарноцкіх.

У Чарноцкіх была вялікая гаспадарка. У іх было вельмі шмат гаспадарчых пабудоў (два кароўніка, дзве канюшні, свінарнік, два гумна, паравы млын, амбар)[14, с.317].  Але да сенняшняга дня захавалася толькі адна. Мясцовыя жыхары кажуць, што гэта будынак колішняга панскага бровара (дадатак 17, фота 19).

Сядзіба Чарноцкіх і будынак панскага бровара з’яўляюцца прыкладамі палацава-сядзiбнага будаўнiцтва пачатку XIX стагоддзя, архітэктура  якіх  ўвасобіла  рацыянальныя  прынцыпы  класіцызму[4, с.74].

 2.4.         Палаца-паркавы  ансамбль

 Сядзібны  дом  акружаны  невялікім  паркам, які быў закладзены Міхаілам Чарноцкім у 1810 годзе разам з домам. Парадная  частка  парка  мае  сіметрычна-восевую  кампазіцыю. Тры сцяжынкі ўтвараюць у яго цэнтры прагулачны маршрут у выглядзе літары “П”. Уяўная  алея  праходзіла  па  цэнтральнай  планіровачнай  восі. Бакавыя  флігелі  размешчаны  сіметрычна, таму  адметны  элемент  паркаў  гэтага  перыяду – парадны двор – не  мае  выразнага  планіровачнага  завяршэння. У  яго  цэнтры  знаходзіўся  традыцыйны  круг  з  пад’язной  дарогай[13, с.32].  Парк  за  домам  мае  пейзажную  планіроўку (дадатак 18, фота 20). Тут  растуць  ліпы, ясень, клён, вяз, дуб.Групы  дрэў  і  асобныя  дрэвы  спалучаюцца  з  невялікімі  палянамі. Захаваліся  вельмі  рэдкія  для  Беларусі  віды  раслін. Старэйшы  ў  рэспубліцы  экзэмпляр  арэха  чорнага  дасягае  ў  вышыню  25 м. пры  дыяметры  ствала  81 см., (амаль высах); расце  конскі  каштан  васьмітычынкавы  з  Паўночнай  Амерыкі, лістоўніца.Фасад сядзібы упрыгожвала ўнікальная для Беларусі ліяна – вістэрыя кітайская (не захавалася) [13, с.32].

Парк уключаў шэраг арыгінальных элементаў, якія разнастайвалі асяроддзе. У яго заходняй частцы стаіць незвычайны акруглы стол, які складаецца з гранітных круглых пліт, якія ўсталяваны на кароткую тоўстую ножку .Таксама ў паркубылі пасаджаны колам 12 лістоўніц (да сённяшняга дня захавалася толькі 4) і былі пакладзены валуны ў памяць аб загінуўшых сябрах-паўстанцах[14, с.317]. На тыя часы царскімі ўладамі было забаронена ставіць паўстанцам крыжы, помнікі і таму шляхта ў сваіх парках клала валуны і называла іх іменамі загінуўшых сяброў-паўстанцаў. І вось некалькі валуноў з тых часоў у гэтым парку захавалася .

З паўночна-ўсходняга боку да самага парка падступае сад. У 1939 годзе сады займалі 54 га ворнай зямлі (агульная плошча 187 га). Меўся пітомнік плошчай 12 га, дзе, акрамя саджанцаў пладовых раслін, вырошчваліся дэкаратыўныя расліны для парку. На базе пітомніка працавала прыватная школа садаводства. Студэнты вучыліся ў школе  Зігізмунда Чарноцкага на садаводаў, а ўжо на іспыты ездзілі ў Варшаву, і пасля Зігізмунд Чарноцкі збіраўся са сваімі студэнтамі садаводамі каля сонечнага гадзінніка, што знаходзіцца ў парку [13, с.32].

Пазней з усходняга боку быў закладзены новы сад. Часткова абноўлены і падсаджаны (сліва, алыча, вішня), якія  і цяпер захаваліся.

 2.5. Паданні сядзібы Чарноцкіх

 Прайшоўшы па сцежках парка даведаліся шмат цікавай інфармацыі ад  мясцовага жыхара, былога дырэктара гаспадаркі Міхаіла Лявонцьевіча  Варановіча.

Асабліва нас уразіла сажалка. У гэтай сажалцы з часоў Чарноцкага захаваны скарб. Кажуць, што скарб ў вялікім чыгуне, поўным грошай і каштоўнасцей, накрыты  каменем. Колькі разоў людзі хацелі выкапаць тыя грошы, ды як толькі дакапаюцца да таго каменя, якім пакрыты кацёл, так зараз жа  з  людзьмі здараецца непрадбачнае. Людзі паўцякаюць,  а далей і месца зараўняецца, як бы нічога ніколі і не капалі .

Расце ў парку венерын-чаравічак. Здавён-даўна вядома, што расліна з прыгожайназвай “венерынчаравічaк”селіцца ў такіх мясінах, куды сонца не заглядае, дзе шмат вільгаці і прахалоды.Назву сваю кветка атрымала ад іменібагіні прыгажосціВенеры. Старажытная легенда расказвае, што багіня, yцякаючы ад праследавання, схаваласясяродвысокіх дрэў у непраходных балотах. Тут яна згубіла свой залатычаравічaк,аздобленычырвонымістужкамі.Замест яго вырасла прыгожая кветка з прыемным пахам.На водар незвычайнай расліны злятаюцца насякомыя, збягаюцца звяры. Але горыч лістоў ахоўвае кветку ад знішчэння. Згодна легендзенездарма гэта кветка захавалася і ў нашай мясцовасці.

З даўніх пор камяні мелі ў жыцці беларусаў вялікую ролю. У нашых продкаў заўсёды існаваў і быў шырока распаўсюджаны культ камянёў, што не магло не адбіцца на шматлікіх баках жыцця народа. Ім пакланяліся, як ідалам, і нават лічылі іх людзьмі, якіх злая сіла ператварыла ў камяні. Акрамя легенд і паданняў на валунах з цягам часу адлюстраваліся і іншыя гістарычныя падзеі: іх прасвячалі выдомым людзям, рабілі помнікамі, надавалі рэлігіёзнае значэнне.Валуны з’яўляюцца вялікай скарбніцай гістарычнага мінулага беларускага народа.

На тэрыторыі парка асабліва прываблівае наведвальнікаў камень кахання . Гэта месца куды прыходзяць закаханыя, каб застацца навекі разам у згодзе і каханні. Як расказала адна са старажылаў вёскі Зялёнка Марыя Іванаўна менавіта каля гэтага каменя адбылася першая сустрэча з яе мужам, з якім яны ўжо пражылі пяцьдзясят шчаслівых гадоў.

У парку расце магутны шматвяковы дуб. Паводле легенды пан Чарноцкі  пасадзіў у сваім маёнтку 3 дубы, у гонар жаніцьбы свайго пляменніка. Адзін - для таго, каб маладыя ўсё жыццё любілі адзін аднаго, другі - каб яны былі здаровымі і ў іх было здаровае патомства, трэці - каб ва ўсіх справах ім спадарожнічаў поспех. З трох дубоў захаваўся адзін, які, як сцвярджаюць, валодае магічнай сілай: калі падысці да дуба басанож і пакланіцца яму да зямлі, то ён дае людзям каханне, здароўе і натхняе на творчасць .

 2.6.         Сучаснасць маёнтка Чарноцкіх

 Згодна Рыжскай мірнай дамове (1921) Нача, а разам з ёй і сядзіба Чарноцкіх  ўвайшлі ў склад міжваеннай Польшчы, з 1939 года — у БССР. Сядзібны дом перажыў Вялікую Айчынную  вайну і быў рэканструяваны пад сельскі дом культуры. У гэтым будынку знаходзіліся бібліятэка, кіназал, размяшчалася кантора.

У 1976 годзе сельскі дом культуры быў перарэканструяваны пад вінны завод. З 4 верасня 1978 года стаў выпускаць сваю прадукцыю. Аднак з мэтай паслядоўных мер па ўмацненню барацьбы з п’янствам і алкагалізмам вінны завод пачынае з 1985 года перапрафіліраванне на выпуск яблычнага воцату. 9 мая 1986 года воцатны цэх выпусціў першую прадукцыю “Воцат яблычны натуральны 9%” .

З 2007 года з-за недахопу сыравіны і сродкаў на закупку спірта радзіфіката тэхналагічны працэс вырабу яблычнага воцату спыніўся. Цэх быў зачынены.Аднаку партэры па два бакі палаца пра гэта нагадваюць рады агромністых цыстэрнаў, што пераўтварае раней адкрытую мясцовасць у гаспадарчы двор і псуе перспектывы прагляду .

“Сядзіба Чарноцкіх вандруе па свеце!”  - на  паштоўцы, прысвечанай  200-годдзю сядзібнага дому Чарноцкіх.

Мастаком паштоўкі і спецштэмпеляз’яўляецца Ганна Малаш. Тыражкарткіскладае 100 тысяч экзэмпляраў. Цяперкожныжадаючыможанабыцьпаштоўку з арыгінальнаймаркай “Сядзібны дом Чарноцкіх” у аддзяленняхпаштовайсувязі і адправіць родным і блізкім у якасцісувеніра. Гэтадобрыпадарунак і для філатэлістаў [5, с.3].

Сядзібны дом у вёсцы Нача захаваўся досыць нядрэнна, а вось службовы корпус знаходзіцца ў дрэнным стане. Яшчэ меней пашанцавала будынку колішняй вінакурні (бровару). У савецкі час тут яшчэ жылі людзі, сёння маштабная пабудова з метровымі сценамі пакрысе занепадае, разбураецца дах і абрысы акон . Рамонт і рэстаўрацыя дадзеных будынкаў не плануецца.

Парк былой сядзібы раней быў вельмі цікавым і незвычайным: у ім было размешчана мноства памятных валуноў, каменных кампазіцый, столікаў, лавачак, цяністых алей і іншага. Аднак на дадзены момант усё гэта развалілася і зарасло, сляды былой прыгажосці адрозніць ўжо вельмі складана нават пры вялікім жаданні. Цяпер парк у вёсцы Нача -  гэта проста месца, дзе прыемна пабываць.

Трэба адзначыць, што ўжо некалькі гадоў намаганнямі школьнікаў і студэнтамі вядзецца добраўпарадкаванне тэрыторыі сядзібы. Не выключэннембыў і гэты год. З 23 ліпеня па 3 жніўняпрацаваўстудатрад “Флагман” .

На сённяшнідзень ансамбль у Начыўяўляесабойунікальныпомніксядзібна-паркавагамастацтва . Але для таго, кабвярнуцьбылуювеліч і прыгажосцьнеабходныфінансавыяўкладанні, ахова і абарона з боку раённайулады і дзяржавы.

 

ЗАКЛЮЧЭННЕ

Нача – гэта часцінка Беларусі, на зямлі якой знаходзіцца палаца-паркавы ансамбль Чарноцкіх, які ўяўляе сабой помнік архітэктуры ХІХ ст., пабудаваны ў стылі класіцызму. Менавіта тут нарадзіўся і вырас вядомы беларускі публіцыст і перакладчык Напалеон Чарноцкі.

Гісторыя маёнтка і роду Чарноцкіх патрабуе больш дакладнага вывучэння, бо веды мінулага сваёй малой радзімы неабходны незалежна ад часу і месца, так як яны ўзбройваюць чалавека маральна і духоўна.

Сядзібы –важныкампанент  архітэктурнай спадчыны. Так хочацца верыць, што людзі ў нейкі момант азірнуцца вакол і зразумеюць, што калі мы будзем бяздзейнічаць, то ад гэтага дзівоснага месца не застанецца нічога. Калі-небудзь выдатны куток знікне з твару зямлі, таму ўсё залежыць ад нас, тых, хто жыве ў Беларусі, каму не абыякавы лёс невялікіх сядзіб, якія захоўваюць сляды вялікай гісторыі. Хочацца верыць, што і нашы нашчадкі будуць гуляць па цяністых лістовых алеях і распавядаць пра людзей з вялікай літары.

 

СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ

1. Барадзіна, В. Напалеон  Чарноцкі жадаў бы пазнаёміцца…/ В. Барадзіна // Ляхавіцкі веснік. – 2018. – 1 верасня – С. 4.
2. Брэстчына: Назвы населеных пунктаў паводле легендаў і паданняў/склад., запіс, апрац. А.М.Ненадаўца.– Мінск:Беларусь,1995.–  С. 431.
3. Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь / склад. В.Я. Абламскі, Л.Л. Чарняўская, Н.Д. Хвір, Ю.А.Барысюк. – Мінск: БЕЛТА, 2009. – С.73-74.
4. Канько, Г. Сядзіба Чарноцкіх будзе вандраваць па свеце / Г. Канько // Ляхавіцкі веснік. – 2011. – 2 чэрвеня – С. 3.
5.  Краткий топонимический словарь Белорусии / В.А. Жучкевич. – Минск: БГУ им. В.И. Ленина, 1974. – С.127.
6. Краязнаўчы матэрыял Дзяржаўнай установы адукацыі “Начаўская чярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна.
7. Нач Брындзоўская // Ляхавіцкі веснік. – 2001. – 11 жніўня – С. 3.
8. Несцярчук, Л. М. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х-ХХ стагоддзяў /  Л.М. Несцярчук.  – Мінск: БЕЛТА, 2002. – С. 225–226.
9. Памяць. Гісторыка – дакументальная хроніка Ляхавіцкага раёна. Мінск: БелЭн, 1989. – С. 94- 96.
10. Пракопава, Л. Сляды спадчыны. Нача / Л. Пракопава // Intex-press. – 2009. – 4 мая – С.8.
11. Родословная рода Черноцких // Национальный исторический архив Беларуси (НИАБ). – Фонд 319. – Оп. 2. – Д. 3613. – Л. 167.
12. Свод памятников истории и культуры Белоруссии. Брестская область  / АН БССР, Ин-т искусствоведения, этнографии и фольклора, Белорус. Сов. Энцикл. / редколл.: С.В. Марцелов (гл. ред.)  [и др.]. – Минск: БелСЭ, 1990. – С.288-289.
13. Федорук, А.Т. Садово-парковое искусство Белоруссии / А.Т. Федорук. – Минск: Ураджай, 1989. – С.32.
14. Федорук, А.Т. Старинные усадьбы Берестейщины. Нача Брындзовская / А.Т. Федорук. – Минск: БелЭн, 2004. – С.316 - 318.
15. Якімовіч, Ю.А. Нацкі сядзібны дом / Ю.А. Якімовіч // Архітэктура Беларусі:энцыкл.давед. / пад агул. рэд. А.А. Воінаў і інш. – Мінск: БелЭн, 1993. – С. 365.
16. Нача (Ляховичский район) [Электронный ресурс]. – 2009. – Режим доступа: http://wikipedia.org/ - Дата доступа: 26.04.2018.
17. Нача [Электронный ресурс]. – 2015. - Режим доступа: http://globus.tut.by - Дата доступа: 23.06.2018.
18. MichałCzarnocki h. Lis[Электронный ресурс]. – 2016.- Режим доступа: http://www.geni.com/people/Michał-Czarnocki-h-Lis -Дата доступа: 25.07.2018.
19. KazimierzCzarnocki h. Lis[Электронный ресурс]. – 2016.- Режим доступа: http://www.geni.com/people/Kazimierz-Czarnocki-h-Lis  - Дата доступа: 25.07.2018.
20. Лідскі летапісец. Жыў у Лідзе свой Напалеон [Электронный ресурс]. – 2006.-Режим доступа:https://http://pawet.net/files/l/35.pdf -Дата доступа: 23.08.2018.
21. Mieczysław Czarnocki (МечиславЧарноцкий). Старые памятники в Слуцке [Электронный ресурс]. – 2016.- Режим доступа: https://oldpomnik.wordpress.com/2016/07/18/mieczyslaw-czarnocki-мечислав-чарноцкий- Дата доступа: 25.07.2018.

 

---

\

---

Назва работы:	Інфармацыйна-краязнаўчы праект “Гонар малой радзімы”
Звесткі аб аўтарах:	Глушко Марына Уладзіміраўна, намеснік дырэктара па вучэбнай рабоце ў 2018/2019 навучальным годзе Дзяржаўная ўстанова адукацыі “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна Чаранкевіч Святлана Мікалаеўна, настаўнік геаграфіі Дзяржаўная ўстанова адукацыі “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна
Асабовы адрас:	225370, Брэсцкая вобласць, г. Ляхавічы, вул. Будаўнікоў, 20/33 225391 Брэсцкая вобласць, Ляхавіцкі раён, аг.Нача, вул. Савецкая, 18/5
Кантактныя тэлефоны аўтараў:	+375 333288440 +375 29 8221504
e-mail:	marina_glushko_85@mail.ru cherenkevich_svetlana@mail.ru

 

Прадстаўленыя метадычныя матэрыялы адлюстроўваюць вопыт работы па грамадзянска-патрыятычнаму выхаванню вучняў VIII-XIкласаў у ДУА “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна. Праект “Гонар малой радзімы”накіраваны на знаёмства вучняў са знакамітымі і вядомымі людзьмі, выпускнікамі Начаўскай сярэдняй школы, якія ўнеслі ўклад у развіццё малой радзімы, Беларусі, выхаванне патрыятызму, гонару за землякоў і выпускнікоў.

Дадзены матэрыял можа быць выкарыстаны класнымі кіраўнікамі, педагогам-арганізатарам, кіраўнікамі краязнаўчых гурткоў, настаўнікамі гісторыі, геаграфіі сваёй школы і ўстаноў адукацыі Ляхавіцкага раёна.

 

---

УВОДЗІНЫ

 

Куточак мілы Беларусі,

Які ўсе Начаю завуць.

Сюды ляцяць з паўдзёння гусі,

Тут людзі добрыя жывуць.

В.У. Варановіч,

 былы дырэктар

 Начаўскай сярэдняй школы

 

У цяперашні час грамадскае развіццё краіны патрабуе ад педагогаў выхавання сацыяльна-актыўных, самастойных, творчых асоб, адаптаваных да ўмоў сучаснага жыцця. Ад таго, наколькі развіта пачуццё патрыятызму кожнага члена грамадства, залежыць лёс нашай Радзімы. А любоў да Радзімы, як вядома, пачынаецца з малога: сваёй вёскі, вуліцы, землякоў. Сапраўдны патрыятызм немагчымы без ведання гісторыі сваёй малой радзімы.

Радзіма… Айчына… У каранях гэтых слоў блізкія кожнаму вобразы: маці і бацька, бацькі, тыя хто дае жыццё новаму чалавеку. Выхаванне пачуцця патрыятызму ў школьнікаў – працэс складаны і працяглы.  Любоў да блізкіх людзей, да роднага краю і роднай краіны адыгрывае вялікую ролю ў станаўленні асобы дзіцяці.

У апошнія гады адбываецца пераасэнсаванне сутнасці патрыятычнага выхавання: ідэя выхавання патрыятызму і грамадзянскасці, набывае ўсё большую грамадскую значнасць, становіцца задачай дзяржаўнай важнасці. Пры гэтым акцэнт надаецца на выхаванне любові да малой радзімы.

2018 год у Беларусі абвешчаны Годам малой радзімы. Кіраўнік дзяржавы, Аляксандр Лукашэнка,  растлумачыў, што на прыняцце такога важнага рашэння падштурхнулі разважанні аб важнасці малой радзімы ў лёсе кожнага чалавека. “Яна шматаблічная. Для адных – гэта родны горад, вуліца ў горадзе ці невялікі дворык, вёска, дзе прайшлі лепшыя дзіцячыя гады, для іншых – кавалачак дзікай прыроды, які цешыў вока і дарыў пачуццё напоўненасці і спакою. А для тых, хто з'ехаў шукаць шчасце ў іншыя краіны, малой радзімай стала Беларусь”, – адзначыў ў Аляксандр Лукашэнка.

Год малой радзімы – гэта вельмі важна для нашай сучаснасці, напоўненай мабільнасцю, мітуснёй і ўсімі тымі перашкодамі, якія знішчаюць самыя галоўныя каштоўнасці чалавека. Гэты час дасць мажлівасць кожнаму зразумець для сябе, што значыць малая радзіма і дзе знаходзіцца тое месца. У памяці ўсплываюць словы з кнігі “Свята для сэрца” Анатоля Бензярука: “Адшукаць малую радзіму лёгка. Трэба толькі адчыніць дзверы, выйсці на вуліцу. Усё, што ўбачыш навокал, – гэта яна, твая малая  радзіма. Твая рэчка. Тваё поле. І твой лёс. Твая школа. Твая першая настаўніца…І яшчэ шмат,шмат чаго” [4,с.1.].Малая радзіма, як светлая крыніца, якая нясе ў нашы сэрцы любоў да роднага краю.

Як можна развіваць пачуццё любові да малой радзімы? Напрыклад, праз знаёмства з лёсам і дзейнасцю таленавітых землякоў і выпускнікоў школы. Мы ўпэўнены, што далучаючы школьнікаў да духоўных каштоўнасцяў, паказваючы, як іншыя праяўляюць сваю любоў да малой радзімы, прымушаеміх задумацца пра тое: а што кожны з нас можа зрабіць карыснага для сваёй малой радзімы.

Жыццёвы лёс чалавека,які вядзе актыўную разнапланавую дзейнасць дзеля росквіту сваёй малой радзімы, сваёй краіны, грамадства, на карысць асобаснага развіцця, інтарэсаў сваёй сям’і,незалежна ад яго званняў, пасад, рэгалій, узнагарод, можа быць выдатнай падставай, годнай для вывучэння, прызнання і павагі ўсімі грамадзянамі.

Начаўская зямля багатая таленавітымі людзьмі, якія пакінулі значны след у гісторыі раёна, вобласці, краіны. Адны праявілі сябе ў навуцы, культуры, палітыцы, адукацыі, а іншыя засталіся ў роднымраёне ці вёсцы. Ляхавіцкі раён заўсёды быў сельскім, таму вясковы стыль жыцця– самы звыклы для нашых землякоў. Яны засталіся жыць і працаваць у маленькіх вёсачках і робяць тут важныя справы, праслаўляючы сваю малую радзіму далёка за яе межамі.

Некаторыя з землякоў не прэтэндуюць на агульнабеларускую вядомасць, але яны пакінулі добры след у развіцці эканомікі, адукацыі і культуры вёскі, раёна, вобласці. Трэба сказаць, што ўсе шматлікія дасягненні нашых землякоў станоўча ўплываюць на імідж раёна ў цэлым, а значыць і – дзяржавы.Таму неабходна, каб памяць аб гэтых людях захавалася. Чалавек славіцца працай! Справядліва гаворыцца: народ павінен ведаць сваіх герояў.

З мэтай выяўлення ведаў пра таленавітых землякоў і выпускнікоў школыбыло праведзена сацыялагічнае апытанне вучняўVIII – ХІ класаў (37 чалавек) нашай школы (дадатак 1).

Па выніках анкетавання была выяўлена праблема нізкага ўзроўню ведаў вучняў пра знакамітых людзей і выпускнікоў школы і іх уклад у развіццё малой радзімы (дадатак 2).

У кожным населеным пункце ёсць імёны, па якіх мяркуюць пра яго “унёсак” у дзяржаўную скарбніцу, вызначаюць яго “пасад між народамі”, як гаварыў Я.Купала. Начаўскі край нарадзіў, узгадаваў шмат выдатных людзей, вядомых асобаў, пра лёсы якіх можна расказваць бясконца. Яны сваімі талентамі праславілі сваюзямлю. У гэтых імёнах – гонар і веліч нашай малой радзімы, вёскі Нача Ляхавіцкага раёна.

 

МЭТА

 

Стварэнне ўмоў для выхавання патрыёта з актыўнай грамадзянскай пазіцыяй, здольнага ствараць на карысць сваёй малой радзімы, Рэспублікі Беларусь і грамадства.

ЗАДАЧЫ  І  МЕРКАВАНЫЯ  ВЫНІКІ

 

Задачы	Меркаваныя вынікі
Садзейнічаць знаёмству са знакамітымі людзьмі малой радзімы, выпускнікамі школы і паказаць іх дасягненні ў працоўнай дзейнасці.	Выпрацаваць у школьнікаў разуменне важнасці інфармацыі аб выдатных выпускніках школыі знакамітых людзях роднага краю,  паважлівых адносін да вынікаў іх працы.
Актывізаваць пошукава-даследчуюдзейнасць.	Авалодаць формамі даследчай дзейнасці, уключаючы ўменні пошуку і работы з інфармацыяй.
Развіваць уменне даследаваць, аналізаваць сабраную інфармацыю, рабіць вывады, адчуваць адказнасць за асабіста выкананую работу	Рэалізаваць лідарскія якасці, рост творчай актыўнасці дзяцей, атрыманне школьнікамі задавальнення ад вынікаў і працэсу дзейнасці, адчуванне ўласнай неабходнасці і карыснасці, адказнасці за асабіста выкананую работу.
Выхоўваць патрыятызм, гонар за землякоў і выпускнікоў, якія ўнеслі значны ўклад у развіццё малой радзімы, Беларусі, адказнасць за будучыню свайго народа, сваёй Бацькаўшчыны.	Садзейнічаць выпрацоўцы пераканання вучняў у тым, што сапраўдны грамадзянін ганарыцца сваімі землякамі, сваёй малой радзімай, вывучае яе гісторыка-культурную духоўную спадчыну, верны свайму грамадзянскаму абавязку, паважае людзей працы.

 

 

ТЭРМІН  РЭАЛІЗАЦЫІ  ПРАЕКТА

 

Люты – лістапад 2018 года

 

УДЗЕЛЬНІКІ  ПРАЕКТА

 

Мэтавая група – вучні VIII – ХІ класаў,члены грамадскага аб’яднання “БРСМ”,  14-16 гадоў, чалавек 37 .

Ініціятыўная група –члены аб’яднання па інтарэсах  “Юныя краязнаўцы”.

Рабочая група – члены аб’яднання па інтарэсах  “Юныя краязнаўцы”, члены грамадскага аб’яднання “БРСМ”, намеснік дырэктара па вучэбнай рабоце,настаўнікі гісторыі, геаграфіі, рускай мовы і літаратуры, інфарматыкі, класныя кіраўнікі VIII – ХІ класаў.

ЗМЕСТ  ПРАЕКТА

 

Па ініцыятыве краязнаўцаў школы пад кіраўніцтвам намесніка дырэктара па вучэбнай рабоце, настаўніка геаграфіі, а таксама краязнаўцамі і членамі грамадскага аб’яднання “БРСМ” было вырашана паглыбіць, абагульніць і сістэматызаваць сабраны матэрыял аб знакамітых людзях і выпускніках Начаўскай школы,  стварыць электронны даведнік “Гонар малой радзімы” і размясціць яго на сайце ўстановы адукацыі, бо  гэта важная на сённяшні дзень  крыніца інфармацыі. Акрамя таго, знаёмства з жыццём і дзейнасцю знакамітых землякоў дапаможа зразумець вытокі лепшых чалавечых якасцяў, учынкаў і памкненняў, дапаможа ў выхаванні патрыятызму сярод падрастаючага пакалення.

Пры рэалізацыі праекта выкарыстоўваюцца разнастайныя формы і метады работы: пошукава-даследчая дзейнасць, відэяфільм, творчая работа, прэзентацыя, слайд-шоў, сустрэчы за круглым сталом,  знаёмствы са знакамітымі людьмі, экскурсіі, выстава матэрыялаў перыядычнага друку, адкрыты мікрафон з выпускнікамі Начаўскай школы, сацыялагічнае апытанне.

Зыходзячы з задач рэалізацыя праекта ажыццяўлялася па этапах: падрыхтоўчы, асноўны, заключны.

 

ПЛАН РЭАЛІЗАЦЫІ

 

Дата	Форма і назва мерапрыемства	Адказныя	Месца правядзенне	Дадатак
Падрыхтоўчы этап
Люты 2018	Выбар тэмы	Ініцыятыўная ірабочая групы	ДУА “Начаўская  сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна
	Вызначэнне мэты і задач
	Вывучэнне літаратуры па тэме
	Сацыялагічнае апытанне вучняў VIII – ХІ класаў			Дадатак 2
	Вызначэнне  і складанне спісу  знакамітых землякоў малой радзімы			Дадатак 3
	Складанне плана цыкла мерапрыемстваў “Сустрэчы на Начаўскай зямлі”
Асноўны – пазнаваўча-творчы этап (план цыкла мерапрыемстваў “Сустрэчы  на Начаўскай зямлі”)
Сакавік 2018	Даследчая работа “Маёнтак Чарноцкіх: мінулае і сучаснае”	Глушко М.У., настаўнік гісторыі Чалядко М., вучань 9 клас	ДУА “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна	Дадатак 4
	Відэафільм “Маёнтак Чарноцкіх: мінулае і сучаснае”	Чаранкевіч С.М., настаўнік геаграфіі	ДУА “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна	Дадатак 5
	Творчая работа “Сапраўдны гаспадар сваёй зямлі” (выпускнік 1978 года – Шклянік І.І.)	Шклянік В.І., настаўнік рускай мовы і літаратуры Голя Ю., вучаніца 11 класа	ДУА “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна	Дадатак 6
Красавік 2018	Прэзентацыя сямейнай дынастыі “Педагагічная дынастыя Іваноўскіх”	Сімончык В.М., класны кіраўнік 8 класа Глазунова А.,вучаніца 8 класа	ДУА “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна	Дадатак 7
	Сустрэча за круглым сталом з Бунель (Чарапавіцкай) Галінай Сігізмундаўнай, выпускніцай 1973 года	Глушко М.У., настаўнік гісторыі,вучні 11 класа	ДУА “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна	Дадатак 8
	Слайд-шоў “Карпінская Лідзія Антонаўна – Заслужаны настаўнік БССР”	Жданюк А.А., класны кіраўнік 9 класа Калюбка К., вучаніца 9 класа	ДУА “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна	Дадатак 9
Май 2018	Сустрэча з цікавым чалавекам – Міхаілам Лявонцьевічам Варановічам, былым дырэктарам племзавода “Нача”	Чаранкевіч С.М., настаўнік геаграфіі вучні 9 класа	ДУА “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна	Дадатак 10
	Завочнае знаёмства з ўдзельнікамі ВДНГ – Есько В.М., Круглік А.А.		ДУА “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна	Дадатак 11
Чэрвень 2018	Рубрыка “Знаёмцеся”: “Чалавек года 2017”, выпускнік 1978 года –  Ксёнжык У.П.	Глушко М.У., настаўнік гісторыі  вучні 10 класа	ДУА “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна	Дадатак 12
Жнівень 2018	Рубрыка “Знаёмцеся”: Гісторыя аднаго партрэта  (Клішэўскі І.І., выпускнік 1972 года)	Катко Н.У., класны кіраўнік 11 класа, вучні 11 класа	ДУА “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна	Дадатак 13
Верасень 2018	Знаёмства з выпускніком 1982 года Сакуцям Г.С. і экскурсія ў ТАА “Трансэлектракамплект”	Чаранкевіч С.М., настаўнік геаграфіі вучні 9, 11 класаў	ДУА “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна, ТАА “Трансэлектракамплект”	Дадатак 14
	Сустрэча з Тарлюком М.С., дырэктарам ДП “Нача”– “Чалавек сваёй справы”	Чаранкевіч С.М., настаўнік геаграфіі Глушко М.У., настаўнік гісторыі вучні 10-11 класаў	ДУА “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна, ДП “Нача”	Дадатак 15
	Адкрыты мікрафон “Мая прафесія патрэбна людзям” – Маркоўская Э.І., Падгурская С.М., Чаранкевіч С.М. (настаўнікі школы)	Класныя кіраўнікі і вучні 8-11 класаў	ДУА “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна	Дадатак 16
Заключны этап
Кастрычнік –лістапад 2018	Сістэматызацыя напрацаваных матэрылаў	Ініціятыўная і рабочая групы	ДУА “Начаўская  сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна
	Напісанне справаздачы
	Фотасправаздача  цыкла мерапрыемстваў “Сустрэчы  на Начаўскай зямлі”			Дадатак 17
	Працоўныя поспехі землякоў  на старонках перыядычнага друку			Дадатак 18
	Стварэнне электроннага даведніка “Гонар малой радзімы”  і размяшчэнне яго на сайце ўстановы адукацыі			Дадатак 19
	Папулярызацыя электроннага даведніка “Гонар малой радзімы” на старонках школьнай газеты “Новы погляд”			Дадатак 20

 

САЦЫЯЛЬНАЕ ПАРТНЁРСТВА

 

Для рэалізацыі асноўных мерапрыемстваў праекта былі выбраны сацыяльныя партнёры: Начаўскі сельскі выканаўчы камітэт,  Дзяржаўнае прадпрыемства “Нача”, СВК “Ляхавіцкі”, Дзяржаўная ўстанова адукацыі, “Жарабковіцкая сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна, Таварыства з абмежаванай адказнасцю “Трансэлектракамплект”, ААТ “Агракамбінат “Мір”.

Партнёрскае ўзаемадзеянне было замацавана вуснымі і пісьмовымі падтрымкамі арганізацый (дадатак 21).

 

БЮДЖЭТ  ПРАЕКТА

 

Пазабюджэтныя сродкі: 20 руб. 30 капеек  для арганізацыі экскурсій – ТАА “Транэлектракамплект”, Дзяржаўная ўстанова адукацыі “Жарабковіцкая сярэдняя школа”; 25 руб. для арганізацыі сустрэч.

Усяго 45 руб. 30 капеек.

 

МАНІТОРЫНГ  ЭФЕКТЫЎНАСЦІ  РЭАЛІЗАЦЫІ  ПРАЕКТА

 

Праектам “Гонар малой радзімы” былі ахоплены вучні 8-11 класаў, у колькасці 37 чалавек, 14-16 гадоў. З мэтай рэалізацыі плана было арганізавана і праведзена 5 сустрэч, 2 экскурсіі, выстава матэрыялаў перыядычнага друку, прагледжаны відэафільм, прысвечаны роду Чарноцкіх, створаны і прадстаўлены вучням прэзентацыя, слайд-шоў. Праведзены школьны этап навукова-практычнай канферэнцыі “З навукай у будучыню”, прынялі ўдзел у раённым этапе з работай “Маёнтак Чарноцкіх: мінулае і сучаснае” (работа была адзначана Падзякай аддзела па адукацыі Ляхавіцкага райвыканкама). Дадзеная работа прымала ўдзел у рэспубліканскай акцыі “Жыву ў Беларусі і тым ганаруся” у намінацыі “Спадчына Беларусі” (Д ІІ ступені ў раённым этапе, Д ІІІ ступені ў абласным этапе). Выканана творчая работа “Сапраўдны гаспадар сваёй зямлі” (удзельнічала ў раённым этапе рэспубліканскага конкурсу “Жыву ў Беларусі і тым ганаруся”).

Для пацвярджэння павышэння ўзроўню ведаў вучняў пра славутых землякоў было праведзена паўторнае сацыялагічнае апытанне (дадатак 22).

Па выніках сацыялагічнага апытання узровень ведаў  пра  знакамітых людзях сваёй малой радзімы і чым яны праславілі свой край  значна павялічыўся, акрамя гэтага павысілася цікавасць і мэтазгоднасць да правядзення такіх мерапрыемстваў у школе (дадатак 23).

Пры рэалізацыі праекта выкарыстоўваліся сучасныя інфармацыйныя тэхналогіі і тэхнічныя сродкі.

 

ПАТЭНЦЫЯЛ РАЗВІЦЦЯ ПРАЕКТА

 

У свеце ўсё звязана. Вывучаючы гісторыю, мы воляй-няволяй, знаёмімся з людзьмі, якія жылі ў тую ці іншую эпоху, людзьмі, якія нарадзіліся на гэтай зямлі або пераехалі па нейкіх прычынах. У жыцці так бывае, што чалавек нарадзіўся ў адным месцы, а пражыў усё жыццё ў іншым краі. Але гэтыя людзі сваёй штодзённай працай прыносяць карысць многім людзям, працуюць на карысць сваёй малой радзімы і росквіту ўсёй краіны.

Кожнаму чалавеку адведзена лёсам пражыць сваё жыццё. У гэты адрэзак часу трэба паспець усё зрабіць: закончыць школу, выбраць прафесію, атрымаць адукацыю, сумленна жыць і працаваць. Ботолькіпраца, сумленная і бескарыслівая, самасцвярджае і ўзвышаечалавека.

Дадзены матэрыял будзе выкарыстоўвацца класнымі кіраўнікамі, педагогам-арганізатарам, кіраўнікамі краязнаўчых гурткоў, настаўнікамі гісторыі, геаграфіі сваёй школы і ўстаноў адукацыі Ляхавіцкага раёна.

Матэрыял праекта адпраўлены для друку ў раённую газету “Ляхавіцкі веснік” і ў рэспубліканскую газету “Настаўніцкая газета”.

 

СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ

 

1. “Асаблівасці арганізацыі выхаваўчай, ідэалагічнай і сацыяльнай работы ва ўстановах сярэдняй агульнай адукацыі ў 2018/2019 навучальным годзе”. –[Электронны рэсурс]. –Рэжым доступу:  edu.gov.by.
2. Асабістыя матэрыяла знакамітых людзей краю.
3. Архівы Начаўскага Сельскага выканаўчага камітэта.
4. Бензярук, А. Свята для сэрца / А. Бензярук. – Мінск: Літаратура і мастацтва, 2009. – С.1.
5. Краязнаўчыя матэрыялы Дзяржаўнай установы адукацыі “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна.
6. Краязнаўчыя матэрыялы Дзяржаўнай установы адукацыі “Жарабковіцкая сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна.
7. Матэрыялы АТА “Трансэлектракамплект”.
8. Матэрыялы Дзяржаўнага прадпрыемства “Нача”.
9. Матэрыялы перыядычнага друку газет “Ляхавіцкі веснік”, “Настаўніцкая газета”, “Сельская газета”
10. Матэрыялы СВК “Ляхавіцкага”.
11. Матэрыялы ААТ “Агракамбінат “Мір” Баранавіцкага раёна.
12. Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Ляхавіцкага раёна /  В.У.Скалабан [ і др.] – Мінск: Беларуская савецкая энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1989.

 Дадатак 1

 Сацыялагічнае апытанне вучняў  VIII – ХІ  класаў

 1. Ці ведаеце вы хто такія знакамітыя людзі?

2. Ці ведаеце  вы знакамітых людзях сваёй малой радзімы?

3. Ці ведаеце вы чым яны праславілі свой край?

4. Ці  цікава вам даведацца пра знакамітых  людзей свайго краю і  іх уклад у развіццё малой радзімы?

Дадатак 2

 Вынікі сацыялагічнагаапытання  вучняў  VIII – ХІ  класаў

Дыяграма 1.Ці ведаеце вы хто такія знакамітыя людзі?

Дыяграма 2. Ці ведаеце  вы знакамітых людзях сваёй малой радзімы?

Дыяграма 3.Ці ведаеце вы чым яны праславілі свой край?

Дыяграма 4.Ці  цікава вам даведацца пра знакамітых людзей свайго краю і іх уклад у развіццё малой радзімы?

 

Дадатак 3

Спіс  знакамітых  землякоў  і  выпускнікоў  малой  радзімы

	Бунель (Чарапавіцкая) Галіна Сігізмундаўна, выпускніца 1973  года, “Выдатнік адукацыі”.
	Варановіч Міхаіл Лявонцьевіч, дырэктар племзавода “Нача” у 1969-1999 гг. Дынастыя педагогаў Іваноўскіх.
	Есько Вольга Максімаўна, перадавік вытворчасці племзавода “Нача”.
	Карпінская Лідзія Антонаўна, заслужаны настаўнік БССР.
	Клішэўскі Іван Іванавіч, выпускнік 1972 года, старшыня Ляхавіцкака райвыканкама у 2005-2009 гг.
	Ксёнжык Уладзімір Пятровіч, выпускнік 1978 года, “Чалавек года 2017”.
	Круглік Аляксандра Антонаўна, перадавік вытворчасці племзавода “Нача”.
	Маркоўская Эма Іванаўна, лепшы настаўнік 2007 года.
	Падгурская Святлана Мікалаеўна, выпускніца 1992 года, пераможца XVII Рэспубліканскай выставы навукова-метадычнай літаратуры, педагагічнага вопыту і творчасці навучэнскай моладзі.
	Сакуць Генадзій Станіслававіч, выпускнік 1982 года, дырэктар ТАА “Трансэлектракамплект”.
	Тарлюк Мікалай Сямёнавіч, дырэктар Дзяржаўнага прадпрыемтсва “Нача”. Род Чарноцкіх.
	Чаранкевіч Святлана Мікалаеўна, лепшы настаўнік 2016 года.
	Шклянік Іван Іванавіч, выпускнік 1978 года, кіраўнік фермерскай гаспадаркі “Даманскае”.

 

Дадатак 8

Сустрэча за круглым сталом з

Бунель (Чарапавіцкай) Галінай Сігізмундаўнай,

выпускніцай 1973 года, “Выдатнік адукацыі”

 

 

Расказ Галіны Сігізмундаўны пра сябе:

“Нарадзілася 8 студзеня 1956 года ў вёсцы Перахрэсце Ляхавіцкага раёна Брэсцкай вобласці. У 1963 годзе пайшла ў 1-ы клас Перахрэсцкай пачатковай школы, якую закончыла на выдатна. З дзяцінства я вельмі любіла вучыцца, школу, настаўнікаў. З 1968 года і па 1973 працягвала вучобу ў Начаўскай сярэдняй школе. Затым паступіла на біялагічны факультэт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта імя У.І. Леніна. У 1978 годзе скончыла поўны курс навучання і атрымала вышэйшую адукацыю па спецыяльнасці біялогія з прысваеннем кваліфікацыі біёлаг, выкладчык біялогіі і хіміі. Працоўны шлях мой пачаўся  ў 1978 годзе ў Пад’язаўльскай васьмігадовай школе, дзе працавала настаўнікам біялогіі да 1982 года. Потым працавала ў Альхоўскай сярэдняй школе.

З 1985 года – кіраўнік  гурткоў у Доме піянераў і культарганізатар. У 1990 годзе перайшла ў СШ№1 г. Ляхавічы выхавацелем групы падоўжанага дня, а з  1993 года стала працаваць настаўнікам біялогіі, акрамя гэтага была намеснікам дырэктара па вучэбнай рабоце.

Але лёс распарадзіўся так,  што з 2014 года я працую настаўнікам біялогіі ў Жарабковічскай сярэдняй школе. За свой працоўны шлях – 40 гадоў – маю шмат узнагарод і падзяк” – вось так сціпла пра сябе расказала Галіна Сігізмундаўна.

Настаўнік:5 кастрычніка 2018 года  Лунінеччына прымала гасцей абласнога ўрачыстага мерапрыемства “Аснова адукацы – асоба педагога”, прысвечанага Дню настаўніка. Высокай узнагароды на гэтым свяце была ўдастоена  настаўнік біялогіі Галіна Сігізмундаўна Бунель. Нагрудны знак “Выдатнік адукацыі Рэспублікі Беларусь” стаў адным са значных узнагарод паважанага педагога.

“На самой справе кожная з узнагарод дорага па-свойму  – дзеліцца Галіна Сігізмундаўна–дзесьці ты паспяхова выступіў і быў адзначаны Граматай. А такі знак, як “Выдатнік адукацыі”, уручаюць за шматгадовую карпатлівую працу. А значыць, твой уклад не застаўся без увагі, што не можа не радаваць. Атрымаць такую ўзнагароду – вялікая падзея ў маім жыцці. Але галоўнае — каб мае вучні выраслі годнымі людзьмі, і іх жыццё складвалася паспяхова”.

Вучань:Мы – ганарымся!  Выдатнік адукацыі Рэспублікі Беларусь – выпускнік Начаўскай сярэдняй школы!

 Узнагароды Галіны  Сігізмундаўны

 

Дадатак 9

Тэкст выступленняда слайд-шоў

“Карпінская Лідзія Антонаўна – Заслужаны настаўнік БССР”

 

Карпінская Лідзія Антонаўна нарадзілася 15 жніўня 1935 года ў вёсцы Пірачыцы Салігорскага раёна Мінскай вобласці (слайд2). У 1947 годзе сям’я Карпінскіх пераязджае ў г. Ляхавічы, дзе закончыла ў 1953 годзе сярэднюю школу №1 горада Ляхавічы і паступіла ў Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт імя У.І.Леніна на біёлага-глебавы факультэт, які закончыла ў 1958 годзе, дзе  атрымала спецыяльнасць “Настаўнік біялогіі і хіміі”.

З 1958 года па 1960 год працавала ў Мядзведзіцкай сярэдняй школе настаўнікам біялогіі і хіміі.

З 1960 года працавала ў Начаўскай сярэдняй школе (слайд 3).  Педагагічную прафесію можна вызначыць, як такі род дзейнасці, дзе крыніцай існавання чалавека з’яўляецца валоданне мастацтвам фарміравання асобы іншага чалавека сродкамі сваёй спецыяльнасці, Лідзія Антонаўна, валодала гэтым мастацтвам, была таварыская, дапытлівая (слайд 4). У яе ярка выяўленая назіральнасць і творчасць, знаходлівая ў “нестандартных” сітуацыях, якія ўзнікаюць у класе. Вельмі адказная, захоплена сваёй справай. У працы ў яе пераважала матывацыя дасягненняў.

За час работы паказала сябе, метадычна дасведчаным настаўнікам, ініцыятыўным, намагаючыся выкарыстаць у сваёй працы ўсе перадавое і новае. Гэты чалавек незвычайна жывы, энергічны, які ўмеў хутка арыентавацца ў любой абстаноўцы, падысці да праблемы з гумарам і хутка яе вырашыць, і гэтак жа здольна знайсці індывідуальны падыход да кожнага вучня. Урокі яе праходзілі прафесійна, цікава (слайд 5). Лідзія Антонаўна прымушала дзяцей думаць, вучыла пракрасціся ў глыб паняццяў і ў сутнасць рэчаў. Дзеці з задавальненнем працавалі разам з ёй на ўроках, шанавалі яе як настаўніка.

За творчую  і  пладатворную работу  ў  1975 годзе  прысвоена  званне  заслужаны  настаўнік БССР (слайд 6,7).

У 1990 дасягнула пенсійнага ўзросту і была адзначана медалем “Ветэран працы” (слайд 8,9).

Сакрэт майстэрства Лідзіі Антонаўны ў тым, што янааддана і добрасумленна працавала, укладваючы ў працу ўсю сваю душу, аддаючы ёй свой час, сваю любоў, думкі, надзеі і спадзяванні (слайд 10).

1 снежня 2014 года перастала біцца сэрца цудоўнага настаўніка Карпінскай Лідзіі Антонаўны (слайд 11).

 

Дадатак 10

Сустрэча з цікавым чалавекам – Міхаілам Лявонцьевічам Варановічам, былым кіраўніком племзавода “Нача”

Вучань1: Міхаіл Лявонцьевіч, дзе вы нарадзіліся, дзе ваша малая радзіма?

-             Нарадзіўся яў вёсцы Зарытава Ляхавіцкага раёна ў студзені 1940 года. Бацькі мелі сваю зямлю, а з утварэннем калгаса сталі яго членамі. Вучыцца пачаў у 1948 годзе,  закончыў Зарытаўскую пачатковую школу, Жарабковіцкую сямігадовую і ў 1957 годзе Падлескую сярэднюю школу.

Вучань 2: Міхаіл Лявонцьевіч, з чаго пачынаўся ваш працоўны шлях?

-              У 1958 годзе я паступіў ў Навамышскае вучылішча механізацыі і атрымаў спецыяльнасць камбайнера. Працаваў па спецыяльнасці з 1958 года па 1959 год у калгасе Аляксееўскі Баянаўльскага раёна Паўладарскай вобласці Казахскай ССР. З 1959 года да 1962 года  быў на службе ў арміі ў ракетных войсках СПА. Пасля заканчэння службы быў атэставаны на афіцэра запаса. Калі дэмабілізаваўся  з арміі, то  працаваў адзін год у калгасе “Беларусь” Ляхавіцкага раёна ў якасці брыгадзіра і быў накіраваны на вучобу ў Гродзенскі сельскагаспадарчы інстытут па спецыяльнасці “Арганізацыя вытворчасці”. З 1965 года па 1966 год працаваў намеснікам старшыні калгаса “1-га Мая” Ганцавіцкага раёна і адначасова завочна вучыўся ў Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі ў горадзе Горкі па спецыяльнасці “Аграном-эканаміст”. У 1966 годзе быў  назначаны дырэктарам вучэбнай гаспадаркі Ляхавіцкага сельскагаспадарчага тэхнікума. Пачынаючы з лістапада 1967 года працаваў сакратаром партыйнай арганізацыі племзавода “Нача”.

Вучань 3: Міхаіл Лявонцьевіч, адкажыце калі ласка, калі вы прыступілі да абавязкаў кіраўніка саўгаса “Нача”?

-             З 1969 года і працаваў да 1999 года. За гэты час гаспадарка атрымала статус племзавода, была шматгаліновай, але галоўным было развядзенне беларускай буйна-белай пароды свіней.

Вучань 4: Міхаіл Лявонцьевіч, усмомніце калі ласка, якая галоўная задача стаяла перад вамі і гаспадаркай у той час.

-             Наша галоўная задачабыла ў  забеспячэнні племянным маладняком гаспадарак Брэсцкай вобласці. І гэту задачу племзавод выконваў паспяхова. Доказам гэтага служаць два Дыпломы Пашаны  і адзін Дыплом 1-й ступені Выстаўкі дасягненняў народнай гаспадаркі ў Маскве,  удзельнікам якіх былі і працаўнікі нашай гаспадаркі – Круглік Аляксандра Антонаўна, Есько Вольга Максімаўна, Васілеўская Марыя Іванаўна.  За сваю працу яны атрымалі медалі ВДНГ і ўрадавыя ўзнагароды.

Вучань 5: Міхаіл Лявонцьевіч, ці адзначана менавіта ваша праца ўзнагародамі?

(усміхаецца). Дадатак 9

-             Я быў узнагароджаны Ганаровай граматай Вярхоўнага Савета БССР, Граматай Вярхоўнага  Савета БССР, ордэнам Чырвонай Зоркі, ордэнам “Ветэран працы”, медалём “100 год з дня нараджэння У.І.Леніна”.

Настаўнік  дапоўніў, што Міхаіл Лявонцьевіч выбіраўся дэпутатам абласнога і раённага савета.А зараз з’яўляецца старшынёй Савета ветэранаў Начаўскага сельскага Савета.

Вучань 6: Міхаіл Лявонцьевіч, што вы лічыце галоўным у працы кіраўніка?

-             У працы кіраўніка лічыў галоўным  даваць правільную і справядлівую ацэнку работы членаў яго калектыву, разам з калектывам  дасягаць пастаўленай мэты пад дэвізам ”Працаваць з аддачай, каб жыць лепей”.  

Настаўнік: Міхаіл Лявонцьевіч, што вы пажадаеце маладому пакаленню?

-             (задумаўся). Па-першае, любіць тое, што робіш, працаваць на поўную моц. Па-другое, выконваць хрысціянскія запаветы. І па-трэцяе вясці здаровы лад жыцця.

Настаўнік: Дзякуй за цікавую сустрэчу!

 Узнагароды Міхаіла Лявонцьевіча

 

Дадатак  11

Завочнае знаёмства з ўдзельнікамі Выставы дасягненняў народнай гаспадаркі ў г. Масква –Круглік Аляксандра Антонаўна,

Есько Вольга Максімаўна

 

Круглік Аляксандра Антонаўна

Аляксандра  Антонаўна  нарадзілася  ў  1932  годзе ў вёсцы Нача. Скончыла  8  класаў  Начаўскай  васьмігадовай  школы  і  пайшла  працаваць  даяркай  у  племзавод  “Нача”. Васемнаццацігадовая  дзяўчына  не  думала  аб  узнагародах, днявала  і  начавала  побач  з  непаслухмянымі  падапечнымі. Хоць  і  рукі  пухлі, і  спіна  ныла – вытрымала. І  вось  перамога: у 1974 годзе яна стала пяцітысячніцай – першая ў Ляхавіцкім раёне. Жыла  адной  думкай – зрабіць  больш, зрабіць  лепш. За ўдарную працу ўзнагароджана ордэнамі Леніна і Працоўнага Чырвонага Сцяга, ёй  прысвоена  званне  майстар  машыннага  даення  I класа. Землякі выбралі Аляксандру Антонаўну дэпутатам Вярхоўнага Савета рэспублікі. Неаднаразова  ездзіла  ў  Маскву  на  ВДНГ, адкуль  вярталася  з  граматамі, медалямі, грашовымі  прэміямі  і  падарункамі. Памерла 24 чэрвеня 2016 года.

Есько Вольга Максімаўна

      Вольга Максімаўна  нарадзілася  ў  1938  годзе. Скончыла  7  класаў  Начаўскай  васьмігодкі  і  пайшла  працаваць  ў  1956  годзе  свінаркай  у  племзавод  “Нача”. Лёгка, прыгожа  працавала  Вольга  Максімаўна, парасяты  ў  яе  дагледжаныя  і  чысценькія. Гэта  і  ёсць  сапраўднае  майстэрства, калі  нялёгкая  па  сутнасці  праца  прыносіць  задавальненне, калі  яна  не  цяжар, а  абавязак.  Прызнанне людское знайшло яе, сціплую, прагную да любой працы. Тройчы была ўдзельніцай Усесаюзнай выставы дасягненняў народнай гаспадаркі, адкуль  вярталася  з  граматамі  за  вырошчванне  і  высокія  паказчыкі  маладняку  свіней, падарункамі. За сваю працу ўзнагароджана ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга (1971 год), ордэнам Кастрычніцкай Рэвалюцыі (1978 год), ордэнам  Леніна  (1985 год)  і  граматамі  раённага, абласнога  і  рэспубліканскага  значэння. Яна  не  шукала  славы, не  ездзіла  за  тры  моры, не  выпрабоўвала  сябе  на  розных  работах, а  ўсё  працоўнае  жыццё  працавала  свінаркай. Цяпер  на  заслужаным  адпачынку. Пражывае ў дачкі ў г. Баранавічы.

Дадатак 12

Рубрыка “Знаёмцеся”: Чалавек года 2017, выпускнік 1978 года,

Ксёнжык  Уладзімір Пятровіч

 

 

Знаёмцеся: намеснік старшыні па жывёлагадоўлі СВК “Ляхавіцкі” Уладзімір Ксёнжык. Яго асабістая заслуга ў высокіх надоях і прывагах статка гаспадаркі. Выдатны профі, ён свой дыплом ўзмацніў багатым вопытам, жаданнем у поўную сілу выкарыстаць веды і адшліфаваць навыкі. Атрымліваецца!

Нарадзіўся Уладзімір Ксёнжык 15 сакавіка 1961 года ў в. Перахрэсце Ляхавіцкага раёна Брэсцкай вобласці. У 1968 годзе стаў першакласнікам Начаўскай сярэдняй школы, якую ў 1978 годзе паспяхова закончыў. Затым быў залічаны  студэнтам заатэхнічнага факультэта Віцебскага ветэрынарнага інстытута.

Пачаў сваю працоўную дзейнасць у калгасе “Савецкая Радзіма” у Баранавіцкім раёне. У 1986 годзе разам з сям’ёю пераязджае ў в. Русінавічы Ляхавіцкага раёна, дзе і пачаў свой 32 гадовы працоўны шлях  галоўнага заатэхніка і намесніка дырэктара па жывёлагадоўлі.

За высокія дасягненні ў працы і вялікі асабісты ўклад у сацыяльна-эканамічнае развіццё Ляхавіцкага раёна па выніках работы за 2017 году намінацыі “аграпрамысловы комплекс, лясная гаспадарка, ахова навакольнага асяроддзя” – прысвоена  Ганаровае званне “ЧАЛАВЕК ГОДА”.

 

 

Фота 1 -2.Уручэнне ўзнагароды “Чалавек года”

 

СВК “Ляхавіцкі” ужо другі раз прымае ўдзел у выставесельскай гаспадаркі: “Белагра-2016”, “Белагра-2018”. Па выніках конкурсу у намінацыі “Лепшая племянная карова сярод кароў малочных парод па першай лактацыі” вельмі высока “узляцела” Ластаўка з СВК “Ляхавіцкі”. Галоўны жывёлавод гаспадаркі Уладзімір Ксёнжык прывёз з “Белагра-2016” не толькі ўражанні. У багажы спецыяліста значыўся таксама спецыяльны дыплом Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчавання Рэспублікі Беларусь, сярэбраны па статусе, але з залатым адлівам кубак.

А ў 2018 годзе пародзістая, патэнцыяльная рэкардсменка і проста прыгажуня – стала  ўладальніцай дыплома ІІІ ступені па выніках рэспубліканскага конкурсу на лепшую племянную карову малочнай пароды ў намінацыі сярод рагуль па першай лактацыі, які праводзіўся ў межах 28-й Міжнароднай спецыялізаванай выстаўкі “Белагра-2018”. Клічуць канкурсантку з СВК “Ляхавіцкі” Лазуркай. 

Уладзімір Ксёнжык і яго жонка Галіна, гэта сямейная пара не толькі дома, але і на рабоце, бо яна заатэхнік-селекцыянер. Іх асабістая заслуга ў высокіх сельскагаспадарчых паказчыках у жывёлагадоўлі. Невыпадкова, мусіць, і старэйшая дачка Ксёнжыкаў Юлія, эканаміст па адукацыі, працуе галоўным бухгалтарам не дзе-небудзь, а ў райветстанцыі. Як само сабой зразумелае, яе муж Дзяніс Яфімчык у гэтай жа ўстанове займаецца сваёй любімай справай і па дыпломе, і па прызванні – ён ветурач, загадчык Ляхавіцкай участковай ветэрынарнай лячэбніцы. Маладыя на пачатку свайго прафесійнага шляху, але ім ёсць з каго браць прыклад. Такая вось дынастыя – аграрны змест сямейнай справы.

Малодшая дачкаУладзіміра Ксёнжыка – Марына Уладзіміраўна Глушко, працягвае свой працоўны шлях на малой радзіме бацькі ў Дзяржаўнай установе адукацыі “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна намеснікам дырэктара па вучэбнай рабоце, настаўнікам гісторыіі.

Уладзімір Пятровіч мае шмат узнагарод за сваю працу.

 

Дадатак 13

Гісторыя аднаго партэта.

Клішэўскі Іван Іванавіч, выпускнік1972 года.

 Старшынёўскі  хлеб  не  лёгкі:

Трэба  землю  і  людзей  любіць.

А  вы  ўздыхаеце  з  палёгкай:

Бо  мару  вы  сваю  змаглі  ажыццявіць.

 

Іван  Іванавіч  1955  года  нараджэння.  У  1972  годзе  закончыў  Начаўскую сярэднюю школу  і  пачаў  працаваць  шафёрам  у  племзаводзе  “Нача”.  Потым  паступіў  у  сельскагаспадарчы  тэхнікум  горада  Ляхавічы  на  спецыяльнасць  заатэхнік.  Працоўны  шлях  прадоўжыў  брыгадзірам  фермы ў  племзавадзе “Нача”. Затым  паступіў  у  Гродзенскі  сельскагаспадарчы  інстытут і   пасля  яго  заканчэння  працаваў  галоўным  заатэхнікам  у  калгасе  імя  Леніна  ў весцы  Падлессе.

У 2002 годзе быў  накіраваны  на  курсы  кіраўнікоў  кадраў  і  быў  назначаны  старшынёй  калгаса  “Новы  шлях” .

З 2005  па  красавік  2009 года  з’яўляўся  старшынёй  Ляхавіцкага раённага выканаўчага камітэта.

З 2010 года з’яўляецца  дырэктарам ААТ “Агракамбінат” Мір” Баранавіцкага раёна Брэсцкай вобласці.

 Галоўнае крэда Івана Іванавіча: “Парадак ва ўсім. А чалавек на працы павінен працаваць”.

Шмат заслуг у гэтага кіраўніка.  Клішэўскаму Івану Іванавічу на падставе рашэння Баранавіцкага раённага выканаўчага камітэта ад 28 сакавіка 2018 года прысвоена ганаровае званне “Чалавек года” з занясеннем на Дошку гонару ў намінацыі “аграпрамысловы комплекс, лясная гаспадарка, ахова навакольнага асяроддзя”.

 

Фота 1. Узнагарода да Дня работнікаў сельскай гаспадаркі ад намесніка старшыні Брэсцкага абласнога выканаўчага камітэта Алега Вялічкі.

 

Дадатак 14

Знаёмства з выпускніком 1982 года -

Сакуць Генадзь Станіслававіч

Выпускнік 1982 года Начаўскай сярэдняй школы. Пасля  школы  паступіў  у  Беларускі  аграрны  тэхналагічны  ўніверсітэт. З  2003  года  з’яўляецца  дырэктарам  Ляхавіцкага  ТАА  “Трансэлектракамплект”. За  час  існавання  прадпрыемства  быў  у  ліку  пераможцаў: “Лепшы  прадпрымальнік  2004”, “Лепшы  прадпрымальнік  2005”, “Лепшы  прадпрымальнік  2006” Брэсцкай  вобласці  ў  намінацыі  “Вытворчасць  тавараў  прамысловага  прызначэння”. Мае  грамату  X  Міжнароднай спецыялізаванай  выставы  ў  Мінску.  Прадпрыемства  і  яго  дырэктар  сталі  правамоцнымі  членамі  Беларускай  гандлёвай  прамысловай  палаты.

Таварыства з абмежаванай адказнасцю “Трансэлектракамплект” штогод   удзельнічае ў нацыянальным бізнес-рэйтынгу  і па выніках 2014 года  ўключаны ў ТОП-10 – і  адзначаны “залатым” сертыфікатам за трэцяе месца і спецыяльным знакам “Лідар года”.

 

Экскурсія ў ТАА “Трансэлектракамплект” 

За 15 гадоў, што прайшлі з моманту стварэння ў Ляхавічах сучаснага прадпрыемства па выпуску электрамантажных тэрмаўсадачных муфтаў рознага сячэння, “Трансэлектракамплект” зарэкамендаваў сябе стабільным і паспяховым вытворцам, надзейным партнёрам. А заснавальнік і дырэктар ТАА Генадзій Сакуць неаднаразова прызнаваўся лепшым прадпрымальнікам Брэстчыны, краіны.

Сёння асартымент электратэхнічнай і кабельнай прадукцыі прадпрыемства налічвае больш за сотню найменняў, частка вырабляецца па ўласных тэхналогіях і распрацоўках. “Трансэлектракамплект” выконвае электрамантажныя работы. А “няпрофільны” магазін харчовых тавараў запатрабаваны не толькі ў сваіх работнікаў (таварыства забяспечыла працоўным месцам са стабільнай зарплатай сотню нашых землякоў), але і жыхароў райцэнтра.

Экспартаарыентаванасць, інавацыйнасць, высокая якасць і прымальны кошт – асноўныя характарыстыкі прадукцыі з фірменным знакам “Трансэлектракамплект”. Безумоўна, эканамічны крызіс адбіўся і на эканоміцы ТАА. Пакуль не ўсе праблемы, звязаныя са збытам прадукцыі, вырашаны. Але ж прадпрыемства, у многім дзякуючы прадпрымальнасці і прадбачлівасці дырэктара, выстаяла, утрымалася на плаву, не дапушчана ні скарачэння вытворчасці, ні звальнення работнікаў, прадукцыя па-ранейшаму карыстаецца попытам на міжнародным рынку: у Расіі, Украіне. Генадзій Сакуць упэўнены: захочаш – знойдзеш магчымасць, не захочаш – знойдзеш прычыну. І выбірае першае.

У цэхах работа кіпіць у дзве змены. Тут працуюць сапраўдныя прафесіяналы, якія ведаюць сваю справу, любяць яе.

А самае прыемнае, што побач вынікова працуюць  выпускнікі Начаўскай сярэдняй школы – Ксёнжык Аляксандр –  выпускнік 1969 года, Пятроўскі Аляксандр – 1996 года, Яраслаў Кручок –выпускнік 2010 года, Анатоль Лойша - выпускнік 2004 года.

“Трансэлектракамплект” – калектыў прафесіяналаў, аднадумцаў, якому пад сілу вырашэнне складаных задач, што смела ставяцца кіраўніцтвам аднаго з самых паспяховых маладых прадпрыемстваў раёна.

Дадатак 15

Чалавек сваёй справы.

Сустрэча з Тарлюком Мiкалаем Сямёнавiчам,

дырэктарам Дзяржаўнага прадпрыемства “Нача”

  

Што з’яўляецца тыповым для “Начы”, дык гэта паслядоўнасць і мэтанакіраванасць. Сельскагаспадарчае прадпрыемства па-добраму ўражвае стабільнай дынамікай развіцця. Няма гіганцкіх крокаў, але ёсць бесперапынны рух уперад. Усё гэта і многае іншае непарыўна звязана са зладжаным калектывам, узначальвае які выдатны гаспадар і гаспадарнік Мікалай Тарлюк.

Яго праца адзначана рознымі ўзнагародамі, але самая галоўная прыйшла ў верасні 2018года, Мікалай Сямёнавіч быў адзначаны медалём “За працоўныя заслугі”.

Нарадзіўся ў вёсцы Наберажная Ляхавіцкага раёна. У 1980 годзе закончыў Альхоўскую сярэднюю школу і паступіў у Беларускі інстытут механізацыі. У верасні 1986 года па размеркаванню прыехаў на работу ў калгас “Беларусь”Ляхавіцкага раёна па спецыяльнасці галоўны інжынер. З 2000 года па 2002 год узначальваў РСУП “Нача”. У 2003 годзе быў вызвалены ад займаемай пасады ў сувязі з пераходам на выбарную пасаду старшыні Начаўскага сельскага Савета, дзе працаваў да мая 2010 года, а ў чэрвені гэтага ж года быў назначаны дырэктарам камунальнага ўнітарнага сельскагаспадарчага прадпрыемства па племянной справе “Нача”.

Чалавек слова, чалавек справы, зрэшты, проста добры чалавек і кампетэнтны спецыяліст-аграрый, і вопытны кіраўнік. Мець стасункі з дырэктарам “Начы” – адно задавальненне і па ягоных асобасных якасцях, і па вытворчых адметнасцях прадпрыемства, якое Мікалай Тарлюк здолеў паставіць нарэйкі стабільнага развіцця, заўважнага пастаяннага росту вытворчасці і, адпаведна, дабрабыту вяскоўцаў.

 Дадатак 16

Адкрыты мікрафон “Мая прафесія патрэбна людзям”

Мэта і задачы: развіццё ў вучняў Х-XІ класаў матывацыі прафесійнага самавызначэння, выпрацоўкі свядомага стаўлення да працы ва ўмовах свабоды выбару сферы дзейнасці; садзейнічаць фарміраванню грамадзянскасці і патрыятызму ў вучняў;  выхоўваць пачуццё гонару і глыбокай павагі да людзей свайго краю і іх працы.

Папярэдняя работа:

-   на сустрэчу запрошаны настаўнік геаграфіі Чаранкевіч Святлана Мікалаеўна, педагог сацыяльны, педагог-псіхолаг Падгурская Святлана Мікалаеўна,настаўнік-пенсіянер Маркоўская Эма Іванаўна.

-   мерапрыемства разлічана на вучняў старэйшага  школьнага ўзросту;

-   працяг мерапрыемства - 45 хвілін.

Ход мерапрыемства

Вядучы 1: Работа настаўніка–адна з самых важных на зямлі. Цяжка пераацаніць значэнне настаўніка ў жыцці кожнага чалавека.  Ад асобы педагога, яго прафесійных і чалавечых якасцяў шмат у чым залежыць лёс і жыццё вучняў, заўтрашні дзень краіны.

Вядучы 2:Напэўна, у кожнага з нас быў і  ёсць у жыцці любімы настаўнік, які не толькі дапамог авалодаць ведамі, але і вывеў на дарогу жыцця.

Вядучы 1:У нашайшколе працавалі і працуюць выдатныя педагогі, і нам хочацца, каб пра іх даведаліся як мага больш людзей, якія жывуць у нашайвёсцы, рэгіёне, нашай краіне.

Вядучы 2:На сустрэчу мы запрасілі:

-   Лепшага педагога раёна, партрэт якого быў змешчаны на Галерэі славы Ляхавіччыны 2016, настаўніка геаграфіі, вучні якой займаюць прызавыя месцы на алімпіядах і навукова-практычных канферэнцыях, разнастайных конкурсах –Чаранкевіч Святлану Мікалаеўну.

Вядучы 1:Пераможцу XVII Рэспубліканскай выставы навукова-метадычнай літаратуры, педагагічнага вопыту і творчасці навучэнскай моладзі, пераможцу раённага, абласнога этапаў і ўдзельніка рэспубліканскага этапу конкурсу “Педагог сацыяльны года-2009” педагога сацыяльнага, педагога-псіхолага Падгурскую Святлану Мікалаеўну.

Вядучы 2:Лепшага настаўніка 2007 года, падрыхтаваўшага пераможцу раённага, абласнога і лаўрэата рэспубліканскага этапаў рэспубліканскай алімпіяды па беларускай мове і літаратуры, настаўніка-пенсіянера Маркоўскую Эму Іванаўну.

Вядучы 1: Напярэдадні свята Дня настаўніка мы звяртаемся давас з пытаннямі.

Вядучы 2:Чаму вы вырашылі стаць настаўнікам? (адказы настаўнікаў)

Вядучы 1:Якія вы можаце назваць плюсы ці прыемныя аспекты працы настаўніка?(адказы настаўнікаў)

 

Вядучы 2: Інфармацыйная даведка пра Маркоўскую Эму Іванаўну.

Нарадзілася 12 кастрычніка 1954 года ў вёсцы Петухоўшчына Ляхавіцкага раёна Брэсцкай вобласці. Скончыла Петухоўшчынскую пачатковую школу і працягвала вучобу ў Пад’язаўлеўскай васьмігадовай школе. Сярэднюю адукацыю атрымала ў 1968 годзе ў СШ №2 горада Ляхавічы. У 1968 годзе паступіла ў Гродзенскі дзяржаўны педагагічны інстытут імя Янкі Купалы і ў 1972 годзе скончыла поўны курс навучання па спецыяльнасці беларуская мова і літаратура. З 1972 па 1989 год  працавала настаўнікам  беларускай мовы і літаратуры і выконвала даручэнні намесніка дырэктара па вучэбна-выхаваўчай рабоце ў Гінеўскай няпоўнай сярэдняй школе Ашмянскага раёна Гродзенскай вобласці. З 1989 па 2009 года год працавала ў Начаўскай сярэдняй школе настаўнікам беларускай мовы і літаратуры.

Цяпер на заслужаным адпачынку.

За перыяд сваёй працоўнай дзейнасці была ўзнагароджана:

Ганаровая грамата аддзела адукацыі Ашмянскага райвыканкама 1980 год

Ганаровая грамата Прэзідыума абласнога савета педагагічнага таварыства БССР 1984 год

Медаль “За працоўную доблесць” 1986 год

Ганаровая грамата аддзела адукацыі Ляхавіцкага райвыканкама 1998 год

Ганаровая грамата Упраўлення адукацыі Брэсцкага аблвыканкама 1999 год

Грамата Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь 2006 год

Падзячнае пісьмо аддзела адукацыі Ляхавіцкага райвыканкама 2006 год

Ганаровая грамата ад Ляхавіцкай раённай выканаўчага камітэта 2006 года

Ганаровая грамата ад Ляхавіцкай раённай выканаўчага камітэта 2008 года

Дыплом “Лепшы настаўнік 2007 гады”

На свяце вёскі ў 2018 годзе адзначана Дыпломам, як любімы настаўнік.

 

Вядучы 1:Назавіце тры-пяць прыметнікаў, якімі вы можаце апісаць сябе. (адказы настаўнікаў)

Вядучы 2:Колькі гадоў вы прысвяцілі школе? Не шкадуеце? А хацелі б папрацаваць дзе-небудзь яшчэ, акрамя школы?(адказы настаўнікаў)

 

Вядучы 1:Інфармацыйная даведка пра Падгурскую Святлану Мікалаеўна.

Нарадзілася 13 лістапада 1974 года. Скончыла Начаўскую  сярэднюю школу ў 1992 годзе і паступіла ў Баранавіцкае педагагічнае вучылішча, якое скончыла ў 1994 годзе і атрымала спецыяльнасць выхавальнік у дашкольнай установе. У 1998 годзе  Святлана Мікалаеўна паступае на завочнае аддзяленне ў Брэсцкі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт. Прайшла ў 2008 годзе перападрыхтоўку ў Брэсцкім дзяржаўным універсітэце павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кіруючых работнікаў і спецыялістаў адукацыі па спецыяльнасці “Практычная псіхалогія”.

Сваю працоўную дзейнасць пачала з выхавацеля ў Канюхоўскім дзіцячым садзе. Працавала там адзін год, а з 1995 года прыйшла працаваць педагогам-арганізатарам у Начаўскую сярэднюю школу. У гэтай жа школе сем гадоў працавала настаўнікам пачатковых класаў. З 2005 года – сацыяльным педагогам і педагогам-арганізатарам. З 2009 года працуе сацыяльным педагогам, педагогам-арганізатарам і псіхолагам.

У вольны час любіць вязаць, маляваць, радаваць сям’ю смачнай вячэрай, святочным пачастункам, разводзіць і даглядаць за кветкамі.

За перыяд сваёй працоўнай дзейнасці была ўзнагароджана:

Грамата аддзела па справах моладзі Ляхавіцкага райвыканкама “Важаты–2005”.

Грамата аддзела адукацыі Ляхавіцкага райвыканкама “За добрасумленную працу ў сістэме адукацыі, актыўную творчую работу па развіцці дзіцячага і маладзёжнага руху” – 2006 год.

Грамата аддзела адукацыі Ляхавіцкага райвыканкама “За актыўную работу па выхаванні грамадзянскасці і патрыятызму ў падрастаючага пакалення і ў сувязі з 85-годдзем піянерскай арганізацыі” – 2007 год.

Дыплом Міністэрства адукацыі “Фіналіст рэспубліканскага конкурсу педагагічных работнікаў устаноў адукацыі, якія маюць высокія дасягненні ў выхаваўчай рабоце, у намінацыі “Педагог сацыяльны года” – 2009 год.

Грамата Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь “Заплённую творчую працоўную дзейнасць, дасягнутыя поспехі ў выхаванні навучэнцаў, высокі ўзровень ведаў у галіне тэорыі і практыкі сацыялізацыі асобы, валоданне сучаснымі методыкамі і тэхналогіямі сацыяльна-педагагічнай работы” – 2009 год.

Ганаравая грамата ўпраўлення адукацыі Брэсцкага аблвыканкама пераможцы абласнога этапу Рэспубліканскага конкурсу педагагічных работнікаў адукацыі, якія маюць высокія дасягненні ў выхаваўчай рабоце ў намінацыях “Педагог сацыяльны года” –2009 год.

Дыплом упраўлення адукацыі Брэсцкага аблвыканкама, Брэсцкая абласная арганізацыя Беларускага прафсаюза работнікаў адукацыі і навукі –2010 год.

Ганаровая грамата Упраўлення адукацыі Брэсцкага аблвыканкама “За шматгадовую добрасумленную работу ў сістэме адукацыі і дасягнутыя поспехі ў выхаванні падрастаючага пакалення” – 2012 год.

Ганаровая грамата аддзела адукацыі Ляхавіцкага райвыканкама “За добрасумленную работу ў сістэме адукацыі, высокі ўзровень арганізацыі і правядзення аздараўленчай кампаніі ў летні перыяд 2013 года, актыўны ўдзел у грамадскім жыцці” –2013 год

Грамата аддзела адукацыі Ляхавіцкага райвыканкама “За шматгадовую добрасумленную работу ў сістэме адукацыі, высокі ўзровень арганізацыі адукацыйнага працэсу, актыўную мэтанакіраваную работу па павышэнні якасці навучання і выхавання вучняў, актыўны ўдзел у грамадскім жыцці” – 2017 год.

 

Вядучы 2:А каго са сваіх вучняў вы запомнілі лепш за ўсё? Чаму? (адказы настаўнікаў)

Вядучы 1:Якую параду вы б далі тым вучням, якія хочуць стаць настаўнікамі?(адказы настаўнікаў)

 

Вядучы 2:Інфармацыйная даведка пра Чаранкевіч Святлану Мікалаеўну.

Нарадзілася 26 ліпеня 1970 года ў вёсцы Зубелевічы Ляхавіцкага раёна. У 1985 годзе скончыла  Зубелевічскую 8-гадовую школу і паступіла ў Баранавіцкае педагагічнае вучылішча па спецыяльнасці “Настаўнік абслугоўваючай працы. Выхавацель групы падоўжанага дня”.

З 1989 года па размеркаванню працуеў Начаўскай сярэдняй школе настаўнікам па выбранай спецыяльнасці.

У 1995 годзе паступіла ў Брэсцкі дзяржаўны педагагічны інстытут па спецыяльнасці “Геаграфія”, які закончыла ў 1999 годзе і  працуе настаўнікам геаграфіі і абслугоўваючай працы. 

Дачка  Святланы Мікалаеўны – Таццяна– мамін гонар,  якая на працягу навучання ў Начаўскай сярэдняй школе была неаднаразова  дыпламантам раённага і абласнога этапаў рэспубліканскай алімпіяды па біялогіі; раённага, абласнога і рэспубліканскага этапаў конкурсу экскурсаводаў “Мая малая радзіма” у рамках рэспубліканскай акцыі навучэнскай моладзі “Жыву ў Беларусі і тым ганаруся”;стала абсалютным пераможцам шостага злёту юных эколагаў Беларусі і Расіі “Экалогія без межаў” у 2016 годзе, які праходзіў ў нацыянальным парку “Куршская каса”, што ў Калінінградскай вобласці. І гэта не адзіны поспех сямейнага “экіпажа”.

Сёння Таццяна студэнтка лячэбнага факультэта Беларускага Дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта.

За перыяд сваёй працоўнай дзейнасці Святлана Мікалаеўна ўзнагароджана:

Ганаровая грамата аддзела адукацыі Ляхавіцкага  райвыканкама “За шматгадовую добрасумленную работу ў сістэме адукацыі і дасягнутыя поспехі ў выхаванні падрастаючага пакалення” – 2006 год.

У 2008 годзе атрымала сертыфікат на званне “Любімы настаўнік –2008”.

Ганаровая грамата Упраўленнея адукацыі Брэсцкага аблвыканкама – 2011 год.

Ганаровая грамата Савета дэпутатаў Ляхавіцкага райвыканкама – 2012.

Галерэя славы Ляхавіцкага райвыканкама – 2016.

Падзячнае пісьмо Упраўлення адукацыі Брэсцкага аблвыканкама – 2017.

 Вядучы 1:Дзень настаўніка – гэта свята нашых настаўнікаў. Сёння мы гаворым ім вялікі дзякуй і ад усёй душы віншуем вас і жадаем шчасця, здароўя і дабрабыту.

Вядучы 2:Вось і скончыўся час адкрытага мікрафону. Дзякуй, што вы былі разам з намі.

 Дадатак 17

Фотасправаздача   цыкла мерапрыемстваў

“Сустрэчы  на Начаўскай зямлі”

 

Фота 1. Чалядко Міхаіл, вучань 9 класа.

Абарона даследчай работы “Маёнтак Чарноцкіх: мінулае і сучаснае”

 

 Фота 2. Вучні школы на магіле Чарноцкіх         

 

Фота 3.Школьнікі на добраўпарадкаванні  тэрыторыі маёнтка Чарноцкіх

 

 Фота 4. Сустрэча  з

Шклянікам І.І., выпускніком 1978 года

 

Фота 5-6. Прэзентацыя Педагагічнай дынастыі Іваноўскіх.

 

Фота 7. Бунель Галіна Сігізмундаўна і вучні школы

 

Фота 8. Галіна Сігізмундаўна, як заўсёды на рабочы месцы

 

Фота 9. Паказ слайд-шоў пра Карпінскую Лідзію Антонаўну

 

Фота 10. Сустрэча з цікавым чалавекам – Варановічам Міхаілам Лявонцьевічам, былым дырэктарам племзавода “Нача”

 

Фота 11. Уладзімір Ксёнжык і яго падапечныя

 

Фота 12. Чаранкевіч Святлана Мікалаеўна і яе пераможцы

 

Паўторнае сацыялагічнае апытанневучняў  VIII – ХІ  класаў

1. Ці даведаліся вы пра знакамітых людзей свайго краю?

2. Ці даведаліся вы чым яны праславілі сваю малую радзіму?

3. Ці цікава вам было даведацца пра нашых землякоў  і іх дзейнасць?

4. Ці  мэтазгодна праводзіць такія мерапрыемствы ў школе?

 Вынікі паўторнага сацыялагічнага  апытання  вучняў  VIII – ХІ  класаў

Дыяграма 1.Ці даведаліся вы пра знакамітых людзей свайго краю?

 

Дыяграма 2.Ці даведаліся вы чым яны праславілі сваю малую радзіму?

 

 

Дыяграма 3.Ці цікава вам было даведацца пра нашых землякоў  і іх дзейнасць?

 

 

Дыяграма 4.Ці  мэтазгодна праводзіць такія мерапрыемствы ў школе?

 

---

ІНФАРМАЦЫЙНА-КРАЯЗНАЎЧЫ ПРАЕКТ “ГОНАР МАЛОЙ РАДЗІМЫ”

 

Глушко Марына Уладзіміраўна,

намеснік дырэктара па вучэбнай рабоце ў 2018/2019 навучальным годзе

Дзяржаўная ўстанова адукацыі “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна

225370

г. Ляхавічы, вул. Будаўнікоў 20/33

Брэсцкая вобласць

marina_glushko_85@mail.ru

+375 33 3288440

Чаранкевіч Святлана Мікалаеўна

настаўнік геаграфіі

Дзяржаўная ўстанова адукацыі “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна

225391

в. Нача, вул. Савецкая 18/5

Ляхавіцкі раён, Брэсцкая вобласць

cherenkevich_svetlana@mail.ru

+375 29 8221504

 

Прадстаўленыя метадычныя матэрыялы адлюстроўваюць вопыт работы па грамадзянска-патрыятычнаму выхаванню вучняў VIII-XIкласаў у Дзяржаўнай установе адукацыі “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна. Праект “Гонар малой радзімы” накіраваны на знаёмства вучняў са знакамітымі і вядомымі людзьмі, выпускнікамі Начаўскай сярэдняй школы, якія ўнеслі ўклад у развіццё малой радзімы, Беларусі, выхаванне патрыятызму, гонару за землякоў і выпускнікоў.

Дадзены матэрыял можа быць выкарыстаны класнымі кіраўнікамі, педагогам-арганізатарам, кіраўнікамі краязнаўчых гурткоў, настаўнікамі гісторыі, геаграфіі сваёй школы і ўстаноў адукацыі Ляхавіцкага раёна.

 

---

ІНФАРМАЦЫЙНАЯ КАРТА ПРАЕКТА

 

	Поўная назва праекта: інфармацыйна- краязнаўчы праект “Гонар малой радзімы”.
	Аўтары праекта: Глушко Марына Уладзіміраўна, намеснік дырэктара па вучэбнай рабоце ў 2018/2019 навучальным годзе, настаўнік гісторыі І кваліфікацыйнай катэгорыі; Чаранкевіч Святлана Мікалаеўна, настаўнік геаграфіі вышэйшай кваліфікацыйнай катэгорыі.
3.	Установа, якая прадставіла праект: Дзяржаўная ўстанова   адукацыі “Начаўская сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна.
4.	Адрас і рэквізіты ўстановы: 225391 Брэсцкая вобласць Ляхавіцкі раён в.Нача, вуліца Савецкая, дом 27.
5.	Тэлефон, Е-mail: 8(01633)5-24-38, 5-24-76, nacha@layhovichi.edu.by
6.	Форма правядзення: пошукава-даследчая дзейнасць, відэяфільм, творчая работа, прэзентацыя, слайд-шоў, сустрэчы за круглым сталом, знаёмствы са знакамітымі людьмі, экскурсіі, выстава матэрыялаў перыядычнага друку, адкрыты мікрафон з выпускнікамі Начаўскай школы, сацыялагічнае апытанне.
7.	Мэта праекта: стварэнне ўмоў для выхавання патрыёта з актыўнай грамадзянскай пазіцыяй, здольнага ствараць на карысць сваёй малой радзімы, Рэспублікі Беларусь і грамадства.
8.	Задачы праекта: садзейнічаць знаёмству са знакамітымі людзьмі малой радзімы, выпускнікамі школы і паказаць іх дасягненні ў працоўнай дзейнасці; актывізавацьпошукава-даследчуюдзейнасць; развіваць уменне даследаваць, аналізаваць сабраную іфармацыю, рабіць вывады, адчуваць адказнасць за асабіста выкананую работу; выхоўваць патрыятызм, гонар за землякоў і выпускнікоў, якія ўнеслі значны ўклад у развіццё малой радзімы, Беларусі, адказнасць за будучыню свайго народа, сваёй Бацькаўшчыны.
10.	Спецыялізацыя праекта: Арганізацыя занятасці вучняў пасля ўрокаў і ў шосты школьны дзень.   Удзельнікі праекта: вучні VIII – ХІ класаў; краязнаўчы гурток “Юныя краязнаўцы”; члены грамадскага аб’яднання “БРСМ”; намеснік дырэктара па вучэбнай рабоце; настаўнік гісторыі; настаўнік геаграфіі; настаўнік рускай мовы і літаратуры; настаўнік інфарматыкі; класныя кіраўнікі VIII – ХІ класаў.
11.	Узрост удзельнікаў: вучні 14-16 гадоў.
12.	Сацыяльнае партнёрства: Начаўскі сельскі выканаўчы камітэт; Дзяржаўнае прадпрыемства “Нача”; СВК “Ляхавіцкі”; Дзяржаўная ўстанова адукацыі “Жарабковіцкая сярэдняя школа” Ляхавіцкага раёна; Таварыства з абмежаванай адказнасцю “Трансэлектракамплект”; ААТ “Агракамбінат “Мір”.
12.	Тэрмін рэалізацыі праекта: люты – лістапад 2018 года

 

 

 

---